Grottaferrata, de ijzeren crypte van de Castelli Romani
“Als die venten van Interpol zich nog even koest houden, kan hij misschien toch nog een deel van de erfenis binnenhalen, grijnst Jan. Liù zal te stoned zijn om te zien dat hij zijn paspoort van Jan Vink gebruikt bij de huwelijksformaliteiten en eens dat ze getrouwd zijn, heeft hij al de tijd om zijn buit te organiseren. Liù schijnt gedwee te zijn en laat zich gemakkelijk meenemen naar de auto. Vol zelfvertrouwen neemt hij de baan naar Grottaferrata. Zijn kleurige aanstaande bruid zit onnozel voor zich uit te staren.”
uit “De wijn van Clemens”
Grottaferrata
Zoals in alle stadjes van de Castelli Romani waren hier al eeuwen vóór de legendarische stichting van Rome in 753 vChr. nederzettingen aanwezig. Ook Grottaferrata kende de invloed van de Etrusken. Het was het toneel van bloedige strijden tussen Romani en Tuscolani, tussen Equi en Volsci, van tumultueuze twisten tussen de kerk en de Romeinse aristocratische families.
We zijn aan het einde van de 10de eeuw wanneer Gregorius I van de graven van Tuscolo, een vooraanstaand lid van de machtige Romeinse familie, in het bezit komt van een groot grondgebied op de hellingen van Tusculum.
De Abdij van San Nilo
Wanneer een monnik uit Calabrië, de H.Nilus van Rossano, met zijn volgelingen in 1004 na lange omzwervingen de regio van Latium bereikte, gaf de graaf hem een land met de ruïnes van een antiek Romeins bouwwerk. In wat was overgebleven van een grote gewelfde kamer met een ijzeren raam bouwden ze hun bivak. Langzaamaan werd het gebied, dat geen specifieke naam had, de Cripta ferrata van de monniken. De abdij van Santa Maria, beter gekend als de abdij van San Nilo, was daarmee geboren. Het stadje had een naam: Grottaferrata, de ijzeren crypte.
De H.Nilus stierf enkele maanden nadat hij het klooster had gesticht. Maar zijn monniken zetten de werken voort, en de abdij werd voltooid in 1024. De grote basiliek heeft een mooie gevel in Romeinse stijl met Byzantijnse invloeden met rijk versierde en gebeeldhouwde houten deuren en mooie Byzantijns mozaïeken.
Met de woorden van San Nilo “Het is niet genoeg om tegen de duisternis te schreeuwen, je moet een licht aansteken”, zijn de monniken hier aan het werk gegaan. Onder hen waren en zijn er getalenteerde miniatuurschilders, graveurs en scriptores.
In de rijke bibliotheek van het abdijcomplex vind je de rijkste bekende verzameling muzikale codes van de 9de tot de 18de eeuw. Maar ook incunabelen, manuscripten op perkament en talrijke boeken uit de 16de eeuw. Hier werd de Codex Atlanticus van Leonardo da Vinci gerestaureerd. In de School of Art van de abdij kun je ook nu deelnemen aan cursussen in iconografie, miniatuurschilderen, diepdruk en gravure. De H.Nilus is patroonheilige van Rossano en Grottaferrata en wordt hier door de katholieke en orthodoxe kerken gevierd op 26 september.
Catacombe ad Decimum, het archief van de catacomben
Het was het jaar 1905 in de wijngaarden wanneer bij het ploegen van het land, de grond plots instortte. Eenendertig treden werden zichtbaar die naar een gang in tufsteen leidden. De eigenaren van het land dachten dat ze de ingang van een schatkamer hadden gevonden. Daarom zetten ze de volgende zeven jaar de opgravingen op eigen houtje verder. Pas in 1912 besloten de monniken van de abdij van Santa Maria van Grottaferrata het land te kopen. Toen begon een nauwkeurig en respectvol onderzoek van een 225 m lang systeem van oude tunnels: de catacomben ad Decimum, zo genoemd omdat ze zich op de 10de mijl van de via Latina bevinden.
De catacomben openen zich voor de bezoeker in vijf galerijen die zo’n duizend lichamen herbergen die men hier begroef tussen de 3de en 5de eeuw na Christus. Het wordt een heel suggestief bezoek want 90% van de nissen zijn nog steeds verzegeld. Je hebt de indruk dat je in een groot archief loopt. Hoeveel herinneringen zijn er niet verborgen in deze graven?
“Arrivederci Roma”
Een lied, een naam, en je zit zo aan tafel in de Castelli Romani.
Renato Rascel, gedoopt in de Sint Pietersbasiliek volgens de wens van zijn vader. Een Romein doc van zeven generaties, die als kind begint te zingen in het Koor van de Witte stemmen van de Sixtijnse kapel. Hij wordt een succesvol zanger, acteur en songwriter. Maar het is met het lied “Arrivederci Roma” dat hij in 1958 de wereld heeft veroverd.
Wie van de Italiëfans kan zeggen dat ze nog nooit hebben horen zingen
“Arrivederci, Roma
Goodbye, au revoir
Se ritrova a pranzo a Squarciarelli
Fettuccine e vino dei Castelli”?
Grottaferrata was, net als de andere stadjes van de Castelli Romani, een geliefde bestemming voor zondagse uitstappen naar de tavernes en fraschette. Het was in Squarciarelli, een wijk van Grottaferrata, dat de fettuccine en de wijn van de Castelli op tafel kwamen.
Op een steenworp van het centrum kun je je nu in het restaurant Squarciarelli tegoed doen aan de bezongen fettuccine al ragù, aan tagliatelle met eekhoorntjesbrood, spaghetti alla carbonara of aan pasta e fagioli. Zonder natuurlijk de vino dei Castelli te vergeten.
Over San Nilo lees je meer in dit Italiaanse artikel over Rossano.
Hoe Grottaferrata een bijdrage levert aan Kerstmis vieren lees je hier.
