In Rome kun je honderden plekken bezoeken zoals musea, kerken en archeologische sites. Toch zijn er nog heel wat plaatsen waar je als toerist niet zomaar kunt binnenstappen en een kaartje kunt kopen aan de kassa.
In deze achtdelige reeks nemen we je mee voor een blik achter enkele van die gesloten deuren omdat ze in gebruik zijn als ambassade, privé-paleis, kantoor of omdat er geen geld is om de plek open te stellen voor het publiek.
Op de rustige heuvel Aventijn, ten zuiden van het centrum, ligt Piazza dei Cavalieri di Malta. Op het plein staat meestal een rijtje toeristen aan te schuiven om door het sleutelgat van de toegangspoort van de villa del Priorato di Malta te gluren.
Wist je dat je op die manier 3 staten in verbinding ziet? Je staat met je voeten op Italiaans grondgebied, de groene haag bevindt zich in de tuin van de ridders van Malta (extraterritoriaal sinds 1869) en de Sint-Pieterskoepel in perfect perspectief ligt in Vaticaanstad (onafhankelijk sinds 1929).
Voor we een kijkje nemen achter de hoge muren, bewonderen we eerst de piazza in rococostijl die in 1765 ontworpen werd door Giovan Battista Piranesi. Hij vermengde motieven van militaire oorlogstrofeeën met de symbolen van de wapenschilden van de ridderorde. Het plein is zo een verwijzing naar “armilustrium”, een feest uit de oudheid dat in de maand oktober werd gehouden. De soldaten van het Romeinse leger trokken na een parade in het circus Maximus naar de Aventijn om aan de god Mars te offeren.
Op het plein vind je ook het wapenschild van kardinaal Giovanni Battista Rezzonico, neef van paus Clemens XIII. Het is dankzij hem dat Piranesi, die niet als architect bekend stond, de renovatie en herinrichting van de priorij en het plein toegewezen kreeg.
Piranesi, geboren in de buurt van Venetië, is bekend geworden als graficus met fraaie stadszichten van Rome en etsen van ingebeelde kerkers. Hij was gefascineerd door archeologie en verwerkte de resten van de antieke Romeinse architectuur in fantasierijke gravuren.
Sinds de 10de eeuw bevond zich op deze plek een versterkt benedictijnenklooster. Door de hoge ligging met uitzicht over de Tiber was het een strategische plek en kozen de Tempeliers het als uitvalsbasis. Dit was een kruisridderorde naar het model van de cisterciënzers die in het Heilige Land vocht tegen de moslims.
Vanaf 1312 werden de Tempeliers ontbonden door de paus dankzij de sluwe Franse koning Filips de Schone en ging het klooster over naar de Hospitaalridders die er hun priorij vestigden. De Hospitaalridders van Sint-Johannes van Jeruzalem (of ook Rhodos of Malta) zijn een orde opgericht in de 11de eeuw in het Heilig Land met als patroonheilige Johannes de Doper.
Na de eerste kruistocht werd de Orde soeverein onder de Heilige Stoel, nam ze meer en meer afstand van de benedictijnenregel en volgde ze de leer van Augustinus. Na verlies van grond in het Heilige Land verhuisde de Orde naar Cyprus (1291), Rhodos (1309) en Malta (1530). Na verlies van Malta aan Napoleon (1798) verhuisde de Orde naar Rusland waar ze de tsaar als grootmeester verkozen. In 1803 verhuisde de Orde naar Italië (Messina, Catania, Ferrara en tot vandaag Rome).
De Orde heeft vandaag de status van waarnemer bij de Verenigde Naties, is aanwezig in 120 landen, heeft zijn eigen regering, munt, postzegels, nummerplaat en voert medische, sociale en humanitaire activiteiten uit. De militaire tak is enkel nog ceremonieel.
De officiële zetel is in Rome in Palazzo Magistrale, Via Condotti 68 niet ver van de Spaanse Trappen waar de Grootmeester resideert en tevens het archief en bibliotheek te vinden is.
De priorij of ook villa Magistrale genoemd met bijhorende kerk en tuin is niet vrij toegankelijk. Je kunt deze enkel bezoeken op reservatie met een gids. De bezoeken worden georganiseerd door culturele verenigingen zoals bv. amicidiroma.it op vrijdagvoormiddag.
We nemen een zijingang die rechtstreeks naar de gevel van de kerk leidt. De Santa Maria del Priorato of ook Santa Maria in Aventino genoemd, was oorspronkelijk de kloosterkerk van de benedictijnen gewijd aan San Basilio (bisschop en Grieks theoloog uit de vierde eeuw). Wanneer de Hospitaalridders het domein overnemen, wijden ze de kerk aan Maria.
In 1765 renoveert Piranesi de kerk ingrijpend in barokstijl. Het is de enige kerk in Rome die hij zal (ver)bouwen. De kerk is zowel buiten als binnen fraai versierd met elegant stucwerk waarin symbolen als de slang, het schip, het kruis en tevens emblemen van de Orde en kardinaal Rezzonico zijn verwerkt.
Als je binnenkomt meteen rechts vind je het grafmonument van Piranesi met een levensgroot beeld, leunend als een Romeinse senator in toga met zijn schetsen onder de arm. De trekken van zijn gezicht hebben wat van Cicero.
Aan je linkerkant een oud marmeren altaar uit de negende eeuw. In het hoogaltaar in stucwerk van Tommaso Righi zijn zowel Maria met kind en San Basilio verwerkt. Links van het altaar staat de kloostertroon van de Grootmeester van de Orde.
De tuin in Italiaanse stijl is heel intiem en bestaat vooral uit groene hoge en lage hagen, kleine fonteinen, sculpturen, oude bomen en een terras met een magistraal uitzicht over Rome. Centraal een klein tuinpaviljoen waarin honderden wapenschilden zijn verwerkt. Jaarlijks op 24 juni wordt in de tuin het feest van Johannes de Doper gevierd.
In de gebouwen zijn verschillende kantoren gevestigd waaronder “Il Cancelliere” (kanselier) die toezicht houdt op de werking van de Orde; “Il Ricevitore” (ontvanger) die toezicht houdt op de fincanciën en de eigendommen; “L’Assistente Caritativo”, assisteert de Grootmeester bij de liefdadigheidswerken van de Orde.
De villa is zetel van de ambassade bij de Italiaanse staat en wordt tevens gebruikt om buitenlandse prominenten als staatshoofden en ambassadeurs te ontvangen. De verkiezing van de laatste zes Grootmeesters vond plaats in de prachtige kapittelzaal.
Links:
http://www.ordinedimaltaitalia.org/gran-priorato-di-roma
