Op 26 juni 1946 zijn twee landbouwers aan het werk waren op hun land in het gehucht Santa Lucia di Calamello, in de parochie Cartoceto. Deze parochie maakt deel uit van het stadje Pergola, in de provincie Pesaro e Urbino van de regio Le Marche. Als bij toeval stoten ze op enkele honderden fragmenten van verguld brons. Uiteindelijk blijkt het totale gewicht ruim 900 kilo te bedragen. Maar wat stelt deze beeldengroep eigenlijk voor?
Men vond deze beeldengroep buiten de stad, niet ver van de kruising tussen de Via Flaminia en de Via Salaria Gallica. De vindplaats suggereert dat de groep oorspronkelijk elders stond maar werd verwijderd. Sommigen veronderstellen dat de verplaatsing het gevolg was van een zogenaamde damnatio memoriae. Zo’n “vervloeking van de nagedachtenis” is het onteren van een dode door het wegnemen van de herinnering aan die persoon uit de collectieve herinnering. Deze veronderstelling staat verre van vast.
Oorspronkelijke locatie
Waar de beelden oorspronkelijk stonden, is nog steeds onzeker, al maakten heel wat wetenschappers hun hypothese. Een daarvan is dat de groep in een openbare ruimte stond – waarschijnlijk het forum – van een Romeinse stad dicht bij de vindplaats. Het zou Forum Sempronii (Fossombrone) kunnen zijn, de dichtstbijzijnde stad vanaf de vindplaats. Maar ook Sentinum (Sassoferrato ) komt in aanmerking omdat daar het bestaan van een gieterij voor grote beelden historisch bewezen is. Tenslotte kan het Suasa zijn, omdat grote fragmenten van een soortgelijk verguld bronzen paard uit deze stad komen.
De groep bestaat uit twee ruiters te paard en twee dames te voet. Alle karakters behoorden waarschijnlijk tot één familie van hoge rang. Wie ze precies zijn, is onzeker en in de loop van de tijd zijn verschillende hypothesen geformuleerd. De eerste komt van Sandro Stucchi, die de groep met de keizerlijke familie Giulio-Claudi identificeerde. Hij dateerde de beelden tussen 20 en 30. Voor hem waren de ridders Nero Cesare, de zoon van Germanicus en Drusus III, en de vrouwen Livia Drusilla en Agrippina Maggiore.
Een tweede hypothese dateert ze tussen 50 en 30 voor Christus. De personages zouden behoren tot een prestigieuze familie uit de regio van de ontdekking, de ager Gallicus. Professor Lorenzo Braccesi van de Universiteit van Padua ziet de beelden als behorend tot een familie van de late Republikeinse tijd, met als meest waarschijnlijke locatie Pisarum, het huidige Pesaro. De hypothese van professor Viktor H.Böhm van de Universiteit van Wenen tenslotte ziet de groep als behorend tot de familie van Cicero.
Pergola of Ancona?
In een andere bijdrage op deze website schreven we reeds dat de beelden tot 1972 tentoongesteld werden in het Nationaal Archeologisch Museum van Marche in Ancona. Daarna volgde een tweede restauratie in Firenze. De beelden werden in 1988 teruggebracht naar Ancona en in datzelfde jaar in bruikleen gegeven voor een tentoonstelling aan de gemeente waar ze waren gevonden: Pergola.
Toen de uitleenperiode afliep, gaf Pergola de beelden niet terug. Op 17 februari 1989 trok hoofdinspectrice Delia Lollini naar Pergola om de vondsten terug te vorderen. Maar wat volgde, was groot protest van de lokale bevolking. Een menigte omringde haar die haar uitfloot, beledigde, duwde en zelfs spuugde. Tegelijkertijd hield men de beelden omsingeld in de school waar ze tijdelijk werden tentoongesteld, om te voorkomen dat men ze naar Ancona zou meenemen.
Geschil
Zo begon een lang en hard geschil tussen de toezichthouder voor archeologisch erfgoed van de Marche en de gemeente Pergola over de plaats waar de vergulde bronzen tentoongesteld zouden moeten worden. Was dat in het Nationaal Archeologisch Museum van Le Marche in Ancona? Of in een nieuw museum in Pergola, waar de beelden tenslotte gevonden waren? De discussie was erg verhit. Iedereen begreep immers de buitengewone archeologische relevantie van de vondst. Ondertussen begonnen de beelden in hun onaangepast klimaat tekenen van schade te vertonen. Hierdoor was een derde restauratie nodig.
In 2001 sloot het Ministerie van Cultureel Erfgoed een compromis. Men sprak af dat afwisselend de originele vergulde bronzen beelden en een perfecte kopie ervan zouden pendelen. De ene keer kreeg het Nationaal Archeologisch Museum van Le Marche de originelen, de andere keer het Museo dei Bronzi Dorati in Pergola, dat speciaal voor deze beelden werd opgericht. Een ander exemplaar dat de vergulde bronzen beelden in hun oorspronkelijke pracht weergeeft, plaatste men in Ancona op het dak van Palazzo Ferretti (zetel van het Nationaal Archeologisch Museum van Marche), als een symbool van de archeologie van Marche.
Een welhaast Belgisch compromis, niet?
