Wij associëren maskers automatisch met het carnaval. Tijdens die periode zijn maskers natuurlijk erg in trek, hoewel je het hele jaar door maskers kan kopen in de talrijke winkeltjes.
De eerste maskers hadden echter helemaal niets met het carnaval te maken, maar wel met de pest. Deze ziekte trok tussen de 14de en 19de eeuw door Europa, waarbij Venetië niet gespaard bleef. Tijdens twee grote epidemieën stierven een derde tot de helft van de bevolking.
Bij gebrek aan kennis over de oorzaak van de ziekte werden goederen 40 dagen op een van de eilanden geblokkeerd (“quarantaine”) voor ze in de stad aan wal mochten.
Pestdokter
De zieken moesten wel verzorgd worden. Daarvoor stuurde men pestdokters op pad. Ze droegen beschermende kledij en een typisch masker. Het was een wit masker met glazen voor de ogen en een lange snavel. Daarin smeulden wattenbolletjes en kruiden, om de ingeademde lucht te ontsmetten. Zo hoopte men dat de arts zelf niet door de ziekte besmet werd. Meer lezen over de pest: Het Venetiaans Verbond van Marina Fiorato, een verhaal dat zich in de pestperiode van de zestiendeneeuw afspeelt.
Het meest gedragen masker door de eeuwen heen is de baùtta of bauta. Ook dit masker had oorspronkelijk niets met carnaval te maken. Maskers mocht men in Venetië trouwens dragen van pakweg Kerstmis tot en met Pasen. De bedoeling was het onderscheid tussen adel en gewone burgers weg te halen. Het waren uiteindelijk de Oostenrijkers die het gebruik van dit masker verboden.
De bauta bestond uit drie delen, het masker, wit of zwart, een driepuntige hoed en een rode of zwarte cape. Zowel mannen als vrouwen droegen het. Het masker had als voordeel dat je door de vooruitgestoken kin nog kon eten en drinken zonder het masker te moeten afnemen. Het werd verplicht gedragen bij gelegenheden waar anonimiteit belangrijk was, bij officiële stemmingen in de Raad en in de Ridotti, de speelzalen.
Tijdens de winterse periode, wanneer het lang duister was, begeleidde een dienaar de rijkere Venetianen. Hij droeg een lamp waarvoor zwoerd van spek als brandstof gebruikt werd. Je kan je voorstellen dat niet alleen de stank, maar ook het flikkerende licht op de maskers voor een angstaanjagend schouwspel zorgden in de smalle straatjes.
Geen geroddel
Een ander bijzonder masker was de (serveta) muta (e stille dienster) of moretta (de donkere). Dit masker werd vooral gedragen door de dienstmeiden van edelen. Ze werden ertoe verplicht als ze boodschappen moesten doen of berichten moesten halen of brengen bij andere edelen. Het kleinere ronde masker kon men niet vastmaken met een lint rond het hoofd. Het was aan de binnenkant voorzien van een knop ter hoogte van de mond. Het kon enkel op zijn plaats blijven door die knop met de lippen vast te klemmen. Het gevolg was dat de dienstmeiden niet konden spreken, laat staan roddelen over hun bazen.
De maskers die men nu tijdens het carnaval gebruikt, komen voornamelijk uit de Commedia dell’Arte. Deze op improvisatie steunende toneelvorm was afkomstig uit Bergamo, maar was ook erg geliefd in Venetië omdat hiermee de spot met edelen en de overheid kon gedreven worden. Denk maar aan de grappige Arlecchino, Il Dottore, de gierige Pantalone, Pulcinella en vele anderen.
Souvenir
Maskers zijn dan ook een geliefd souvenir. Maar ook hier is het belangrijk je te hoeden voor namaak. Originele maskers, en die worden nog altijd in Venetië ambachtelijk gemaakt, zijn van papierpulp (papier-mâché). Een gouden raad, hoe lelijker de achterkant, hoe origineler het masker. Je hoeft niet noodzakelijk diep in je geldbeugel te tasten, voor 20-25 euro kan je al een masker meenemen, hoe groter het masker of hoe gerenommeerder de winkel, hoe hoger uiteraard de prijs. Maskers aan 2 of 3 euro komen gegarandeerd uit China en overleven vaak de terugvlucht niet. Dat geldt trouwens ook voor het glas van Murano.
Wanneer je Venetië bezoekt tijdens het Carnevale, loopt de helft van de mensen met een masker. Op bijzondere momenten zijn er dan optochten waarin je prachtige kostuums en dito maskers kan bewonderen. De enorme drukte moet je er wel bijnemen. Maar voor amateurfotografen blijft het een heus walhalla!
Als geld echt geen rol speelt, kan je naar een van de exclusieve feesten, met diner en show. Dan ben wel 500 tot duizend euro per kop kwijt aan inkom. Je komt natuurlijk niet ongemaskerd en in jeans voorbij de portier. Je mag dan ’s nachts wel aan glaasje Prosecco nippen in een gondel. Als dat niet romantisch is…
