Mythen en sagen vind je overal ter wereld, zo ook in de streek rond het Comomeer. In deze reeks komen de oude volksverhalen, die van generatie tot generatie daar zijn doorverteld, weer tot leven.
In de 16e en 17e eeuw trekken vele families uit de dorpen rond het meer naar het buitenland in een poging aan de armoede in hun geboortedorp te ontsnappen. We vinden ze terug in allerlei beroepen, vaak als kleine, rondtrekkende handelaars, in grote hotels als kok of kamerdienaars. Een heel opvallende beroepsgroep was die van de thermometer- en barometermakers. Vanuit talloze dorpen rond het meer trokken mannen door heel Europa om deze zelfgemaakte instrumenten te verkopen. Ze leerden het vak van glasblazers in Venetië of later in Como toen Alexander Volta daar een soort instrumentmakers school had opgericht, waar vele mannen rond het meer het vak leerden en uitdroegen door heel Europa.
Het verhaal gaat dat één van deze mannen, zwervend door Noord-Italië bekend stond om de roep waarmee hij zijn koopwaar aanprees: “thermometri, barometri, miriametri, kilometri”. Waar die miriametrie en kilometri op sloegen, wist niemand. Waarschijnlijk om zijn roep te verlengen met rijmwoorden.
Toen hij langs een adellijke woning liep, werd hij door de bewaker geroepen. Deze zei dat zijn heer, de graaf Gualtiero, hem wenste te spreken over een belangrijk probleem. De barometermaker werd met veel hoffelijkheid ontvangen door de graaf. Zozeer, dat hij er zich over verbaasde omdat hij altijd dacht dat de ‘Heren’ arrogant waren en ver boven hem stonden.
De graaf zei hem: “Binnenkort zal er in onze bossen een grote jachtpartij zijn, waaraan de hertog zelf met zijn hele gevolg zal deelnemen. Na de jacht zal er in de open lucht een banket gegeven worden met een zeer groot aantal deelnemers. Er is me veel aan gelegen om een goed figuur te slaan en de hertog aan me te verplichten. Maar de onzekerheid van het weer dreigt alles te verknoeien. Men heeft me verteld dat u een instrument heeft gebouwd dat het mogelijk maakt om het weer twee dagen tevoren te voorspellen. Als dat waar is, geef ik u nu meteen opdracht er een met grote gevoeligheid te construeren. Let niet op de kosten, die u volledig zullen worden vergoed en bovendien zult u een adellijke titel en een flinke vergoeding krijgen. Als u twijfelt of u zult slagen, is het beter om de opdracht niet aan te nemen want dan laat ik het feest afgelasten om geen risico te nemen. Maar als u me in verlegenheid brengt zal mijn wraak verschrikkelijk zijn.”
Zo stond de arme barometermaker voor een dilemma. De opdracht aanvaarden en slagen kon zijn fortuin betekenen, maar als het verkeerd afliep, zou het zijn ondergang kunnen zijn. Onze handwerksman was zich bewust van zijn vakmanschap, maar iedereen weet dat plotselinge weersveranderingen kunnen optreden, ondanks de gegrondheid van de voorspellingen.
Maar het vooruitzicht op een fortuin gaf bij hem de doorslag. Hij nam de opdracht aan en ging aan het werk. Binnen twee weken construeerde hij een barometer met maximale precisie, die bovendien een waar kunstwerk was met uit hout gesneden figuren en versierselen die het tot een kostbaar instrument maakten. Nadat hij het instrument had beproefd, ging hij naar de graaf en verzekerde hem dat het de volgende achtenveertig uur prachtig weer zou blijven.
Daarop gaf de graaf opdracht alle noodzakelijke voorbereidingen te treffen voor de jacht en het banket en hij bevestigde de hertog en alle genodigden dat het om redenen die alleen hij kende een zonnige dag zou worden. De volgende ochtend begon onbewolkt en garandeerde een prachtige, zonnige dag. Maar al snel begon de lucht te betrekken en het duurde niet lang of het begon pijpenstelen te regenen zonder dat er enig zicht op verbetering was.
De barometermaker bezwoer dat hij er niet de schuld van was en dat het een van de plotselinge buien was die onvoorspelbaar waren. Maar de graaf voelde zich bedrogen en dat voorspelde niet veel goeds. De arme constructeur wist niets anders te doen dan te bidden en zich klaar te maken om te vluchten. Op dat moment schoot hem te binnen dat de bewoners van zijn dorp Torno altijd de bescherming van de Heilige Spijker[1] hadden genoten.
Hij wierp zich ter aarde en riep de bescherming van het Hogere aan met een beroep op het heilige relikwie dat in de kerk van Sint Johannes werd bewaard. Hij had zijn gebed nauwelijks beëindigd toen het eerste blauw tussen de wolken verscheen en een licht briesje opstak dat in korte tijd alle wolken weg blies en de zon weer deed schijnen. De hele dag bleef het prachtig weer en de barometermaker kreeg door iedereen lof toegezwaaid.
Een reiziger die een eeuw later in de omgeving kwam, bevestigde dat er in het kasteel van de graaf, direct achter diens stoel, een prachtige historische barometer hing waarbij een bordje hing met de tekst: Dank aan de Heilige Spijker van Torno.
[1] Zie Mythen en Sagen nummer 21 d.d. 23 mei 2022
