Dit artikel verschijnt in het kader van ‘Festa Della Donna’ op 8 maart.
Franca Viola (geboren op 9 januari 1948) is een Siciliaanse vrouw die in de jaren 1960 in Italië bekend werd door het weigeren van een “rehabilitatiehuwelijk” (matrimonio riparatore) met haar verkrachter nadat ze door hem ontvoerd was, meer dan een week gegijzeld en veelvuldig verkracht. Ze wordt beschouwd als de eerste verkrachte Italiaanse vrouw die in het openbaar een huwelijk weigerde. Zij en haar familie vervolgden de verkrachter met succes. Het proces vond veel weerklank in Italië omdat Viola’s gedrag in strijd was met de traditionele sociale conventies in Zuid-Italië, waarbij een vrouw haar eer zou verliezen als ze weigerde te trouwen met de man aan wie ze haar maagdelijkheid had verloren. Franca Viola werd een symbool van de culturele vooruitgang en emancipatie van vrouwen in het naoorlogse Italië.
Ontvoering en verkrachting
Franca Viola werd geboren in het plattelandsstadje Alcamo, Sicilië, als oudste dochter van Bernardo Viola, een boer, en zijn vrouw Vita Ferra. In 1963 verloofde ze zich op 15-jarige leeftijd met de toen 23-jarige Filippo Melodia, een neef van maffialid Vincenzo Rimi. Melodia werd gearresteerd voor diefstal en Viola’s vader stond erop dat ze de verloving verbrak, wat ze ook deed. Melodia verhuisde vervolgens naar Duitsland. In 1965 was Viola verloofd met een andere man, en Melodia was teruggekeerd naar Alcamo en probeerde zonder succes Viola’s leven weer binnen te dringen, haar te stalken en zowel haar vader als haar vriend te bedreigen.
In de vroege uren van 26 december 1965 braken Melodia en een groep van 12 gewapende metgezellen in het huis van Viola in en ontvoerden Franca door haar in een auto te slepen, waarbij ze Viola’s moeder in elkaar sloegen en ook Franca’s acht jaar oude broer Mariano meenamen, die weigerde zijn zus los te laten. Mariano werd een paar uur later vrijgelaten, maar Franca werd acht dagen lang vastgehouden in het huis van Melodia’s zus en haar man, een boerderij aan de rand van de stad. Daar werd Francaherhaaldelijk verkracht. Melodia vertelde haar dat ze nu gedwongen zou worden om met hem te trouwen om geen “onteerde” vrouw te worden, maar Viola antwoordde dat ze niet van plan was om te trouwen en bovendien dat ze hem zou laten vervolgen voor ontvoering en verkrachting.
Op 31 december nam Melodia contact op met Viola’s vader Bernardo voor de paciata (Siciliaans voor “verzoening”, d.w.z. een deal sluiten tussen de families van de man en vrouw die “wegliepen”). Bernardo deed alsof hij onderhandelde met de ontvoerders en zei dat hij instemde met het huwelijk, terwijl hij samenwerkte met de Carabinieri om een succesvolle operatie voor te bereiden. Viola werd bevrijd en haar ontvoerders gearresteerd op 2 januari 1966, zeven dagen voor haar achttiende verjaardag. Ze zei dat haar vader haar vroeg of ze echt met Melodia wilde trouwen en toen ze zei van niet, zei hij dat hij alles zou doen om haar te helpen.
Weigering van een rehabilitatiehuwelijk
Melodia bood Viola een rehabilitatiehuwelijk aan, maar zij weigerde en handelde daarmee in strijd met wat in die tijd gebruikelijk was in de Siciliaanse samenleving. Volgens de traditionele sociale normen zou deze keuze van haar een donna svergognata maken, of ‘vrouw zonder eer’ (letterlijk: ‘schaamteloze vrouw’), omdat ze haar maagdelijkheid had verloren maar ongehuwd bleef. Deze concepten waren niet exclusief voor Sicilië of landelijke gebieden.
Tot op zekere hoogte waren ze ook impliciet in het toenmalige Italiaanse Wetboek van Strafrecht, namelijk in artikel 544, dat verkrachting gelijkstelde aan een misdaad tegen de “openbare zedelijkheid” in plaats van een persoonlijk misdrijf, en dat het idee van een “rehabiliterend huwelijk” (matrimonio riparatore) formaliseerde door te stellen dat een verkrachter die met zijn slachtoffer trouwde zijn misdaad automatisch kwijtgescholden zou zien.
Proces
Na Viola’s weigering om met haar verkrachter te trouwen, werden haar familieleden naar verluidt bedreigd, verstoten en vervolgd door de meeste stedelingen. Hun wijngaard en schuur werden in brand gestoken. Deze gebeurtenissen en het uiteindelijke proces vonden veel weerklank bij de Italiaanse media en het publiek. Het parlement zelf was er direct bij betrokken, omdat het duidelijk werd dat een deel van de bestaande wetgeving in strijd was met de publieke opinie. Melodia’s advocaten beweerden dat Viola had ingestemd met een zogenaamde fuitina, het vrijwillig vluchten om in het geheim te trouwen.
Het proces (dat plaatsvond in 1966) stelde Melodia echter schuldig. Hij werd veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf, later verminderd tot 10 jaar, met een verplicht verblijf van twee jaar in Modena. Vijf van zijn vrienden werden vrijgesproken en de anderen kregen relatief milde straffen. Melodia werd in 1976 vrijgelaten uit de gevangenis en op 13 april 1978 vermoord in een maffia-achtige executie voordat hij kon terugkeren naar Sicilië.
Het wetsartikel dat een verkrachter van zijn misdaad kon ontheffen door met zijn slachtoffer te trouwen, werd pas in 1981 afgeschaft. Seksueel geweld werd pas in 1996 een misdaad tegen de persoon (in plaats van tegen de “openbare zedelijkheid”).
Huwelijk uit vrije keuze
Franca Viola trouwde met Giuseppe Ruisi in december 1968, toen ze bijna 21 jaar oud was. Ze mochten elkaar al sinds hun kindertijd. Ruisi, een accountant, hield vol dat hij ondanks bedreigingen en geruchten zou zijn getrouwd met het meisje waar hij al lang van hield. Hij moest een wapenvergunning aanvragen na het verkrijgen van de huwelijksvergunning, om zichzelf en zijn aanstaande bruid te beschermen.
Zowel de Italiaanse president Giuseppe Saragat als paus Paulus VI spraken publiekelijk hun waardering uit voor de moed van Franca Viola en hun solidariteit met het paar. President Saragat stuurde het paar een huwelijksgeschenk en de paus ontving hen in een privé-audiëntie kort na de bruiloft. Viola en Ruisi kregen drie kinderen, twee zonen en een dochter. De familie woont nog steeds in Alcamo.
Erfenis
In 1970 maakte regisseur Damiano Damiani de film The Most Beautiful Wife, met Ornella Muti in de hoofdrol, gebaseerd op Viola’s zaak. In 2012 publiceerde de Siciliaanse schrijfster Beatrice Monroy Viola’s verhaal onder de titel Niente ci fu (‘Er was niets’). In 2017 werd een vijftien minuten durende film gebaseerd op Viola’s verhaal, getiteld Viola, Franca, opgenomen als finalist in het Manhattan Short Film Festival.
De film The Girl From Tomorrow (La ragazza del futuro) uit 2022 geregisseerd door Marta Savina vertelt het verhaal van Viola, hoewel de namen en sommige details zijn veranderd.
