Cividale dei Friuli, gelegen ten oosten van Udine, de hoofdstad van de regio Friuli-Venezia Giulia, is een van de stadjes die je op je lijstje kunt zetten wanneer je deze minder gekende regio aandoet. Het ligt bovendien op een boogscheut van Slovenië.
De geschiedenis van Cividale dei Friuli gaat terug tot de oudheid. De stad werd gesticht door Julius Caesar in 50 v.Chr. onder de naam Forum Iulii, wat “Markt van Julius” betekent. Het werd al snel een belangrijk politiek en militair centrum in de regio. Na de val van het Romeinse Rijk werd de stad bezet door de Lombarden. Zij herdoopten de stad tot Civitas Austriae, om verwarring te voorkomen tussen de oude stadsnaam Forum Iulii en de omringende regio Friuli.
Longobarden
Onder Lombardisch bewind werd Cividale de hoofdstad van het hertogdom Friuli. Daar was een goede reden voor. Na de val van het West-Romeinse Rijk werd de regio Friuli immers een aantal keer het slachtoffer van plunderingen en vernietigingen door verschillende invallen van barbaarse stammen. De eeuw daarvoor waren reeds de Hunnen, de Goten en de Avaren gepasseerd in de streek. Daarbij hadden ze de grootste stad, Aquileia, verwoest en in de as gelegd. Maar aan Cividale hadden ze niet geraakt, vandaar de keuze als hoofdstad.
Tijdens de middeleeuwen speelde Cividale een cruciale rol in de regio. De stad was een belangrijk religieus centrum en bovendien zetel van het patriarchaat van Aquileia. In deze periode werden veel van de belangrijkste historische gebouwen van de stad opgetrokken, waaronder kerken, kloosters en paleizen.
De Renaissance bracht een periode van culturele bloei voor Cividale. De stad werd een centrum van kunst en wetenschap, met de oprichting van scholen en academies. In de 18e eeuw kwam Cividale onder Oostenrijks bewind. Nog later werd het een onderdeel van het koninkrijk Italië.
Tempietto Longobardo
Cividale dei Friuli biedt een schat aan historische en culturele bezienswaardigheden die bezoekers niet mogen missen. Het is een belangrijk centrum voor wie de geschiedenis van de Longobarden beter wilt kennen.
Zo is er Tempietto Longobardo, een klein tempeltje, ook bekend als de Lombardische Tempel. Dit 1200 jaar oude kerkje maakt deel uit van het klooster Santa Maria in Valle en is opmerkelijk goed bewaard. Het is een van de belangrijkste voorbeelden van vroeg-middeleeuwse architectuur in Italië. Het werd gebouwd in de 8e eeuw en is versierd met prachtige fresco’s en beeldhouwwerken.
Je kunt ook terecht in het Museo Cristiano. Dit museum herbergt een uitgebreide collectie religieuze kunst en artefacten, waaronder het beroemde Altaar van Ratchis, een prachtig versierd altaar uit de 8e eeuw. De naam verwijst naar één van de hertogen van Cividale.
Een derde luik in de geschiedenis van de Longobarden tref je in het Museo Archeologico Nazionale. Dit museum bevat een uitgebreide verzameling archeologische vondsten uit de regio, vooral uit een aantal graven en kerkhoven. Het bevat vondsten van de prehistorie over de Romeinse tot de Longobardische tijd. Wat de laatste bevolkingsgroep betreft, is het het grootste in Italië.
Ponte del Diavolo
Behalve de geschiedenis van de Longobarden moet je zeker langs de Ponte del Diavolo. Deze oude stenen brug over de rivier de Natisone is een iconisch symbool van de stad. Volgens de legende werd de brug gebouwd door de duivel in ruil voor de ziel van de eerste die erover zou lopen. Volgens de legende stuurden de inwoners een zwarte kat als eerste over de brug, want het was niet duidelijk of de ruil met een mens moest zijn. De duivel was woedend want men was hem te slim af geweest. Hij vervloekte de stad Cividale. En inderdaad overleden in de periode daarop sommige architecten van nieuwe bouwsels voor hun creatie afgewerkt was…
Langs de Natisone kom je ook bij de Chiesa di Santi Petro e Biagio, met zijn bijzonder fraaie en kleurrijke voorgevel. San Biagio is de patroonheilige van de wilde dieren, wolpinners en voor keelziekten.
In 2011 werd Cividale dei Friuli samen met andere Lombardische locaties opgenomen op de UNESCO-werelderfgoedlijst vanwege haar unieke culturele en historische waarde. Terecht, want ondanks de kleine oppervlakte is er veel te beleven. Naast cultureel heeft het ook culinair erfgoed, zoals Gubana, een zoet brood gevuld met noten en rozijnen, en Frico, een gerecht gemaakt van gesmolten kaas en aardappelen.
Ook de wijnliefhebber komt aan zijn trekken. Cividale ligt in het gebied waar de beroemde Friulano en Refosco worden geproduceerd. Men beschouwt deze als bij de betere van het land.
Net als steden zoals Triëste, Gorizia en Udine is Cividale een smeltkroes van culturen en talen. Naast Italiaans wordt er ook Friulaans gesproken, een regionale taal met een eigen unieke geschiedenis en tradities. Getuige daarvan is het jaarlijkse Mittelfest, een internationaal festival van kunst en cultuur.
