In Rome kun je honderden plekken bezoeken zoals musea, kerken en archeologische sites. Toch zijn er nog heel wat plaatsen waar je als toerist niet zomaar kunt binnenstappen en een kaartje kunt kopen aan de kassa.
In deze achtdelige reeks nemen we je mee voor een blik achter enkele van die gesloten deuren omdat ze in gebruik zijn als ambassade, privé-paleis, kantoor of omdat er geen geld is om de plek open te stellen voor het publiek.
In het historisch centrum, niet ver van het pantheon ligt Piazza di Pietra (steenplein). De naam van het plein is een verwijzing naar de indrukwekkende colonnade, het enige wat nog rest van de antieke tempel van Hadrianus, vroeger ten onrechte bekend als de tempel van Neptunus.
Keizer Hadrianus is een klinkende naam in de lange geschiedenis van het Romeinse Rijk. Hij werd geboren als Publius Aelius Hadrianus in Hispania Baetica (Spaanse provincie in het Romeinse Rijk). Hij verloor al snel beide ouders en Trajanus, de latere keizer, trad op als zijn voogd. Hadrianus kon hierdoor carrière maken en zo volgde de ene na de andere militaire – en civiele benoeming (tribuun, praetor, gouverneur, consul).
De vrouw van Trajanus was Hadrianus genegen en zij zorgde ervoor dat hij bij de dood van Trajanus als zijn opvolger werd aangeduid (in 117). Hij reisde het hele keizerrijk af en zorgde voor een goed getraind leger. Behalve het gewelddadig neerslaan van een Joodse opstand, stond zijn regering voor vrede en standvastigheid.
Zijn bekendste bouwwerken zijn de keizerlijke villa in Tivoli en de wallen in Brittania. Maar ook in Rome liet hij zijn stempel na en restaureerde hij heel wat vervallen sites samen met de bouw van enkele nieuwe gebouwen. Hij vond zichzelf een vaardig architect en moeide zich gedurig met ontwerpen, bouw en restauraties tot wanhoop van de officiële vakmannen en architecten.
Zoals toen gebruikelijk was, werd een “goede” keizer vergoddelijkt na zijn dood. Op het einde van zijn leven was Hadrianus op deze plek begonnen met de bouw van een tempel ter verering van zijn vrouw Vibia Sabina die vergoddelijkt was in 136. Toen Hadrianus twee jaar later stierf, koos zijn opvolger Antoninius Pius ervoor om de onafgewerkte tempel te voltooien en op te dragen aan de vergoddelijkte Hadrianus. Hij werd begraven in wat vandaag het Castel Sant’Angelo is.
In 145 was de tempel klaar en werd deze ingehuldigd. De tempel had acht zuilen aan de voorkant en dertien zuilen aan de zijkant (waarvan er vandaag nog elf resten). De celwand was bedekt met marmer en versierd met trofeeën.
Rond de tempel was een groot plein (100 op 90 m) met een zuilengalerij van antiek geel marmer en een monumentale boog waarvan resten bewaard zijn gebleven (te vinden in palazzo Torlonia en in de Capitolijnse musea). Deze boog stond nog eeuwen overeind en werd door de familie Tosetti in de middeleeuwen verwerkt in hun versterkt palazzo. In de zestiende eeuw werd dat gebouw gerenoveerd en verdween de boog voorgoed. De herinnering werd nog lange tijd bewaard in de straatnaam “Vicolo dell’Archetto” (vandaag Via di Pietra).
Door de eeuwen heen zijn er verschillende fragmenten opgegraven in de omgeving. De sokkels van de tempelzuilen waren versierd met reliëfs. Hiervan zijn er tweeëntwintig teruggevonden. Zes daarvan met als afbeelding een militaire trofee, zestien waarop de Romeinse provincies stonden afgebeeld als een metaforisch personage (te vinden in palazzo Massimo, Capitolijnse musea en archeologisch museum van Napels). Dit ter herinnering aan de weldaden van Hadrianus die vrede had gebracht in het Rijk en de organisatie ervan grondig had verbeterd.
In 1695 staan er nog elf zuilen recht en neemt Carlo Fontana ze op vraag van paus Innocentius XII op in zijn ontwerp voor het nieuwe Palazzo della Dogana di Terra. Dit douanegebouw werd gebruikt om goederen die over land aankwamen te belasten. Voor de goederen over zee was er een apart douanegebouw in de haven Ripa Grande (nu verdwenen).
De elf zuilen vormen de voorgevel van het palazzo. Er zijn drie verdiepingen met bovenin tien – en beneden zes vensters en vier deuren. Piranesi vereeuwigt het douanegebouw met plein in een prachtige waarheidsgetrouwe tekening.
Wanneer in alle geïndustrialiseerde landen de financiële beurs haar opgang maakt, wordt besloten om in 1832 het palazzo te gebruiken als officieel beursgebouw omdat de vestiging in palazzo Valentini te klein is geworden. Pas in de jaren ‘90 van vorige eeuw wordt de beurs in Rome opgeheven ten voordele van de beurs in Milaan.
In 1873 wordt het palazzo definitief aangekocht door de Kamer van Koophandel die er haar hoofdzetel tot vandaag heeft gevestigd. Het gebouw wordt onder handen genomen door Virginio Vespignani die het een meer klassieke uitstraling geeft.
In 1928 wordt het gebouw verder gemoderniseerd door Tullio Passarelli. Hij maakt de ruimtes tussen de zuilen terug open, maakt de fundering vrij (te zien vanop het plein) en zo werd de originele antieke toegangstrap ontdekt.
Elke zomeravond kun je gratis de spectaculaire lichtshow “Luci su Adriano” bekijken die geprojecteerd wordt op de muur met de zuilen van de tempel van Hadrianus. Het spektakel wordt gefinancierd door de Kamer van Koophandel, duurt twaalf minuten en is gemaakt door Paco Lanciano die samen met Piero Angela de populaire lichtshow “Viaggio nei Fori” op het Forum van Augustus bedacht.
De gebouwen worden vandaag door de Kamer van Koophandel gebruikt als kantoor. Er is tevens een bibliotheek met archief dat op aanvraag kan worden geraadpleegd. De grote zaal wordt verhuurd voor recepties en tentoonstellingen. Er worden slechts af en toe geleide bezoeken georganiseerd.
Links:
https://www.rm.camcom.it/pagina1519_luci-su-adriano.html
