Het Eurovisiesongfestival bestaat sedert 1956, en Italië was er van bij de start bij. Nochtans heeft in de loop der jaren de liefde van Italië voor dat songfestival zijn hoogtes en laagtes gekend. Het festival dat populairder is dan eurosong, is vanzelfsprekend het festival van San Remo. Meer nog, tijdens het eerste decennium in het bestaan van het Eurovisiesongfestival was het voor Italië gebruikelijk om aan te treden met de winnaar van het San Remo-festival.
Vandaag belichten we in onze zomerhit-rubriek een ietwat ongewoon liedje: I treni di Tozeur van Alice & Battiato.
I treni di Tozeur werd geschreven door Franco Battiato, Saro Cosentino en Giusto Pio. Het was met name de Italiaanse inzending voor het Eurovisie Songfestival 1984, georganiseerd in Luxemburg. Het duo bracht het lied in het Italiaans met enkele teksten in het Duits.
Sanremo
Het was een gemeenschappelijk producer, Angelo Carrara, die Alice & Battiato samenbracht. Battiato, met volledige naam Francesco Battiato had er op dat moment al een lange muzikale carrière opzitten,. Die was begonnen halfweg de jaren 60 van vorige eeuw.
De negen jaar jongere Alice, artiestennaam van Carla Bissi, startte haar carrière pas in de jaren 70. Beiden hebben wel – hoe kan het anders – een gezamenlijk verleden op het Festival van San Remo. Alice won San Remo in 1981 met Per Elisa, een compositie van haarzelf en Battiato. Deze laatste zou nog meer bijdragen leveren voor Sanremo voor andere artiesten. Op 18 mei 2021 overleed Battiato, slechts 76 jaar oud.
Spoorbaan
Het verhaal van I treni di Tozeur is meer dan de moeite om te vertellen. Tozeur is de naam van een stadje in het huidige Tunesië, dichtbij de grens met Algerije. In het begin van de 20e eeuw legde men een spoorbaan aan van het noordelijker gelegen Metlaoui naar Tozeur, op de zuidelijke grens van de Sahara.
De aanleg van de spoorbaan eiste een enorme tol, niet enkel financieel maar ook op vlak van mensenlevens. Het was de Bey (zeg maar: koning) van Tunis die er de opdracht toe gaf louter om in pracht en praal naar zijn winterpaleis in oasestad Tozeur te kunnen reizen. Het was eveneens zijn manier om indruk te maken op hoog buitenlands bezoek.
Het treinstel was een cadeau van de Fransen (Tunesië stond onder Frans protectoraat). Deze had vijf bloedrood geverfde wagons, waarop de trein door het verpauperde Tunesische volk al snel Le Lézard Rouge werd genoemd. De trein werd symbool voor de macht van de Bey en het Franse imperialisme. Het laat zich raden dat bij de onafhankelijkheid van Tunesië de trein onmiddellijk in beslag werd genomen.
Sterk genoeg werd hij niet vernietigd, zoals al te vaak gebeurt met dit soort symbolische voorwerpen tijdens revoluties. Neen, de trein werd ruim dertig jaar lang in een loods geplaatst, maar werd dus wel bewaard. Uitstekende keuze, zo blijkt, want de spoorlijn Metlaoui-Tozeur bestaat nog steeds, krijgt de naam Noord-Afrikaanse Orient Express en is een toeristische trekpleister geworden.
Mozart
Terug naar ons liedje van Eurosong 1984 dan. Hoewel hoofdzakelijk in het Italiaans, komt er ook een stukje Duits in voor. Niet zomaar gelijk wat trouwens. Het is een citaat uit Mozart’s Die Zauberflöte, en wel: “Doch wir wollen dir ihn zeigen und du wirst…”. In de originele compositie is het een flard van enkele seconden. De volledige zin luidt: “Doch wir wollen dir ihn zeigen, und du wirst mit Staunen sehn, daß er dir sein Herz geweiht”.
Battiato kende trouwens zijn klassiekers, want ook in Per Elisa, waarmee Alice Sanremo won in 1981 zat een stukje klassiek verborgen, zij het dit keer van Ludwig von Beethoven, het gekende stuk Für Elise.
Tijdens Eurosong stonden drie klassiek geschoolde mezzosopranen tijdens het hele lied op het podium. Puur decoratief, zo leek het, om dan helemaal op het einde gedurende acht seconden hun vier maten te zingen… Tot overmaat van ramp liep het vestimentair ook nog eens mis. De dames hadden zich elk gekleed in jurken waarmee ze de Italiaanse vlag moesten symboliseren. Maar ze stonden ze in de foute volgorde. Met het rood aan de linkse kant.
I treni di Tozeur kwam die avond als achttiende aan bod, na Zwitserland en voor Portugal. Vooraf had men Italië bij de kanshebbers gerekend, maar uiteindelijk werden Alice & Battiato slechts vijfde op 19.
Tophit
Ondanks dat mindere resultaat, bleek I treni di Tozeur een commerciële hit te zijn in continentaal Europa. Ook op minder voor de hand liggende plekken. Zo bleek de single een Top 20-hit te worden in Zweden. Vreemd, want de Scandinaven leverden de winnaar van dat jaar (met – o ramp – Diggi-Loo Diggi-Ley van de Herreys) maar was op de avond zelf één van de negen landen was die geen enkel punt aan Italië toekende.
I treni di Tozeur is overigens een van de weinige Italiaanse Eurovisie-inzendingen die ooit een commercieel succes werd in Italië zelf. Het lied was een nummer 1 hit in juni 1984 en prijkte op de lijst van de best verkochte singles in Italië van 1984 als 20ste.
Vermeldenswaard is zeker dat de originele duetversie van Alice en Franco Battiato te zien is in de bekroonde komedie van de Italiaanse filmregisseur Nanni Moretti uit 1985, La messa è finita.
Voor meer info over Franco Battiato lees ook dit artikel.
Nei villaggi di frontiera, guardano passare i treni
Le strade deserte di Tozeur
Da una casa lontana, tua madre mi vede
Si ricorda di me delle mie abitudini
E per un istante ritorna la voglia di vivere a un’altra velocità
Passano ancora lenti i treni per Tozeur
Nelle chiese abbandonate si preparano rifugi
E nuove astronavi per viaggi interstellari
In una vecchia miniera, distese di sale
E un ricordo di me, come un incantesimo
E per un istante ritorna la voglia di vivere a un’altra velocità
Passano ancora lenti i treni per Tozeur
Mmm…
Nay na na na nay nay na na nay na na na na na na nay…
Na na na nay nay na na…
Nei villaggi di frontiera, guardano passare i treni per Tozeur
