Het is slechts iets groter dan de gemeente Lochristi en heeft minder inwoners dan de stad Tienen, maar toch is San Marino een goed functionerend, onafhankelijk land. Het is op vele vlakken een buitenbeentje, en niet enkel door zijn beperkte omvang.
Op geopolitiek vlak bijvoorbeeld. Er zijn slechts drie onafhankelijke staten op de wereld die door één enkel ander onafhankelijk land worden omsloten. San Marino is daar eentje van: het is een enclave binnen de Italiaanse Republiek. San Marino is ook een binnenstaat: een land dat geen kustlijn bezit. Er zijn slechts 43 andere landen die ditzelfde kenmerk delen. Andere unieke eigenschappen lees je verderop onder het titeltje ‘opmerkelijke wetenswaardigheden’.
Van schuiloord naar Republiek
De oorspronkelijke staat San Marino werd volgens de overlevering in 301 gesticht door Marinus van Rimini. De brave borst had het niet zo begrepen op de christenvervolging in die tijd, het favoriete tijdverdrijf van de Romeinse keizer Diocletianus. Toen hij het vluchten beu was, kreeg hij een inval: op een indrukwekkende berg vlakbij waar hij zich toen bevond, bouwde hij een kapel en stichtte zo een christelijke gemeenschap, die evenwel vrijheid van geloof nastreefde.
Hoewel het staatje vandaag dus slechts de oppervlakte heeft van een gemiddelde Vlaamse gemeente, was het bij de stichting nog veel kleiner. Chiesanuova, Faetano, Fiorentino, Serravalle en Montegiardino – goed voor meer dan de helft van de huidige oppervlakte – zijn allen tussen de 14de en de 15de eeuw toegetreden tot de Republiek. De laatste drie betreffen een schenking van Paus Pius II uit 1463.
Monte Titano
De hoofdstad, Città di San Marino, ligt als een arendsnest bovenop Monte Titano. Deze berg, onderdeel van de Apennijnen, ligt drie kwart kilometer hoger dan de zeespiegel. De overige 54 km² ligt als het ware gedrapeerd rond deze berg. Bestuurlijk is de Republiek onderverdeeld in negen castelli (enkelvoud castello), vergelijkbaar met onze gemeenten.
Seravalle in het noorden is het grootste castello met 1/6 van de oppervlakte en 1/3 van de totale bevolking. In deze gemeente ligt ook de grootste nederzetting: Dogana. Montegiardino in het zuidoosten is qua oppervlakte en bevolkingsaantal het kleinste castello.
San Marino is een erg dichtbevolkt land. Gemiddeld kijken er bijna 550 mensen per km² op elkanders lip. Dat is naar Belgische normen vergelijkbaar met gemeenten rond of dichtbij de grotere provinciesteden.
De bevolking is echter zeer ongelijk verdeeld over de castelli. Serravalle is, mede door zijn economische belang, met 1006 inwoners/km² erg verstedelijkt. Dit staat in schril contrast met het rurale Faetano, waar zes tot zeven keer minder mensen wonen verdeeld over dezelfde oppervlakte- eenheid.
Erfgoed
Vanwege de ouderdom van de staat San Marino zijn een aantal zaken door Unesco geklasseerd als cultureel erfgoed. De historische kern van de stad bovenop Monte Titano is beschermd sinds 2008. Het omvat gebouwen en versterkingen gaande van de dertiende tot de negentiende eeuw.
De kerk van Acquaviva is gewijd aan de apostel Andreas. Het sobere kerkgebouw uit de tweede helft van de 17de eeuw werd gebouwd op de fundamenten van een kerkje uit de derde eeuw. Er wordt gezegd dat Marinus van Rimini hier zelf nog gepreekt heeft.
San Marino staat nog het meest bekend om zijn drie torens, hét symbool van de republiek. Ze staan stilistisch weergegeven op het wapenschild en de vlag van het land maar zijn ook in de wijde omtrek zichtbaar omdat ze op de drie toppen van de Monte Titano zijn gebouwd.
Elke toren heeft zijn eigen naam. De Guaita-toren is onderdeel van een fort en de meest fotogenieke van de drie. Het hele complex is gebouwd op de rand van een steile klif van tientallen meters hoogte. Het is de eerste toren van de stad gezien van noord naar zuid, en is bijna duizend jaar oud. Het fort vormde heel even in 1754 de basis voor de stadswacht, de Guarda di Rocca, maar was eigenlijk een gevangenis. Tot 1975 hebben veroordeelden hier hun tijd uitgezeten.
De middelste toren, Cesta, is ook een bezoekje waard. In de toren, gelegen op de hoogste top van de berg, bevindt zich een museum gewijd aan de stichter van het land en een wapenmuseum. De kleinste en meest zuidelijke toren, Montale, is de enige die niet toegankelijk is voor het publiek. Ook deze toren werd gebouwd om te dienen als gevangenis. Dit is in een oogopslag af te leiden uit de architectuur. De ingang bevindt zich namelijk zeven meter boven de begane grond, wat normaal is voor een gebouw met die functie uit de 14de eeuw.
Uniek omdat…
…Marinus van Rimini een compagnon had die samen met hem uit Dalmatië vluchtte. Hij stichtte eveneens een onafhankelijke staat San Leo, een dorpje dat nog steeds bestaat aan de grenzen van de Republiek, maar helaas niet de politieke tand des tijds weerstond. Het is sinds 2009 een gemeente behorende tot de provincie Rimini.
…San Marino doorheen de geschiedenis de reputatie heeft opgebouwd een politiek vooruitstrevend land te zijn. Het bekendste voorbeeld daarvan is het feit dat het de oudste Republiek ter wereld is en dat het de oudste grondwet ter wereld bezit. De nationale feestdag viert men op 3 september. Het is de dag waarop de Republiek gesticht zou zijn en de feestdag van de heilige Marinus.
…San Marinezen vroeger ook per trein door het land konden reizen. Deze spoorlijn in smalspoor liep van Rimini via Dogana en Valdragone tot bijna op de top van de Monte Titano. Dit kon niet zonder de lijn rond de bergflank te laten kronkelen en te voorzien van de nodige tunnels. Door de Slag bij Rimini tijdens Wereldoorlog II werd deze lijn verwoest. In 1959 opende de kleine Republiek op een deel van de oude bedding een weg met vier baanvakken, lokaal ook Superstrada genoemd. Het deel van de spoorweg dat rondom de berg liep, kreeg een groenfunctie of werd fiets- en voetpad.
…ondanks de naam Superstrada er slechts 50 km/h gereden mag worden. Natuurlijk kunnen we ons vragen stellen over het respecteren van die limiet. Want, we kunnen er niet omheen: siamo in Italia San Marino. De San Marinezen zijn dol op auto’s, nog meer dan hun Italiaanse buren. Voor elke San Marinees rijden er 1,2 voertuigen rond. Er is geen enkel ander land ter wereld waar meer voertuigen rondrijden dan er inwoners zijn.
…in 1468 de laatste executie werd uitgevoerd op San Marinees grondgebied. Het staat daarmee op de eerste plaats van alle landen die deze straf niet meer in praktijk uitvoert. Officieel heeft men de doodstraf in twee fases afgeschaft, in 1848 en 1865, waarbij 1865 geldt als algehele afschaffing. Deze volgde slechts twee jaar na de primus van de klas: Venezuela.
…er sinds 1862 afspraken bestaan met Italië omtrent de in- en uitvoerrechten van goederen. San Marino mag niets rechtstreeks invoeren zonder het langs Italiaanse douaniers te laten passeren. Vrij verkeer van natuurlijke personen is wel toegestaan. Het slaan van eigen muntstukken is ook verboden en gebeurt door de Munt van Rome. Het drukken van postzegels is wel weer toegestaan. Als compromis voor dit verlies van soevereiniteit levert Italië jaarlijks een aantal goederen zonder winstwaarde aan het land. Deze zijn: tot 250 ton zout, 40 ton tabak, 20 ton sigaretten en…zo veel lucifers als de San Marinezen maar kunnen afstrijken!
