Als je van Piazza del Popolo naar Piazza di Spagna wandelt, neem dan links van de via del Babuino, de rustige zijstraat Via Margutta, de straat van de artiesten.
Via Margutta
De eerste die in de 17de eeuw zijn atelier opende in Via Margutta was de schilder Orazio Gentileschi. Het was zijn dochter, Artemisia, die niet zonder moeite als eerste vrouw werd toegelaten in de Accademia dell’Arte del Disegno van Firenze.
In die tijd verbleven ook heel wat Zuid- en Noord Nederlandse schilders in de buurt van via Margutta. Je vond er de Vlaamse landschapschilder Paul Bril, een dertigjarige Pieter Paul Rubens, Poussin, Jean van Bijlert, Pieter van Laer, en de broers Pieter, Jan Frans en Norbert Van Bloemen uit Antwerpen om er maar enkele te noemen.
Sindsdien bleven kunstenaars en schilders zich vestigen in deze onbetwiste straat van kunst en cultuur in het centrum van Rome. Eeuwen later, in de jaren 1960, was het de beurt aan Picasso, aan de Italiaanse neorealistische schilder Renato Guttuso en de metafysische schilderkunst van Giorgio de Chirico die een grote invloed had op het werk van René Magritte. Sinds 1953 komen kunstenaars uit de hele wereld er nu jaarlijks hun werk tonen tijdens het openlucht evenement “Cento pittori a Via Margutta”.
De Fontein van de Artiesten
Het is in deze via Margutta dat de artiesten temidden van kunst- en antiekgalerijen, ambachtelijke ateliers en met klimop en wijnranken bedekte historische gebouwen sinds 1927 hun “Fontana degli artisti” hebben.
De auteur is Pietro Lombardi, een Italiaanse beeldhouwer en architect die vele kleine fonteinen heeft gemaakt verspreid over de stad. Ze verwijzen allemaal naar wapenschilden of activiteiten van de plaatsen waar ze staan. En in Via Margutta was dat ongetwijfeld de wereld van de schilderkunst.
De fontein in de vorm van een piramide en omlijst door een boog met het opschrift S.P.Q.R. bestaat uit een originele set gereedschappen. Je ziet een opeenstapeling van schildersezels, paletten, penselen, kompassen en krukken. Het geheel wordt bekroond met een emmer met borstels en beeldhouwershamers. De twee maskers, een troosteloos, het andere vrolijk, waaruit dunne waterstralen stromen, verwijzen naar de datum van de inhuldiging op 28 oktober 1927, de dag van de vijfde verjaardag van de Marcia su Roma, een proloog van het fascistisch tijdperk.
De Bentvueghels in Via Margutta
De fontein mag dan wel een moderne creatie zijn, maar je denkt er onvermijdelijk aan hoe het hier eeuwen geleden toeging.
Ook een vrolijke compagnie van Noord- en Zuid Nederlandse kunstenaars had hier haar hoofdkwartier. In de 16de en 17de eeuw, gedurende zo’n honderd jaar, hadden ze een artistiek broederschap opgericht, de Bentvueghels, als tegenhanger van de conservatieve Lukasgilde.
De meestal jonge leden van de bende organiseerden gezellige bijeenkomsten in de tavernes van Rome, ze steunden elkaar bij ziekte en problemen en kwamen prompt ter hulp wanneer een van hen zich in de nesten had gewerkt.
De nieuwe leden moesten een inwijdingsritueel ondergaan geleid door een burleske jury met Bacchus, die een korte preek gaf, de veldpaap die de nieuweling doopte met overvloedige wijn en hem een bijnaam gaf. Bij het aanbreken van de dag vertrok de vrolijke bende dan naar het Mausoleum van Santa Costanza. Hier brachten de pas gedoopte artiesten een wijnoffer en schreven met eerbiedige ernst hun naam met bloed of graffiti op de sarcofaag van porfier van de H.Costanza, vermoedelijk het altaar van de god Bacchus. De sarcofaag werd intussen ondergebracht in de Vaticaanse musea. In een van de zijkapellen van Santa Costanza zijn nog de ingekraste namen van leden van de Bentvueghels te zien.
De archeologen zijn zeker niet gelukkig met het bekladden van een historisch monument, maar intussen kennen we wel enkele van de leden van deze artistieke bende. Met name Johannes Teiler, de Gouden Ezel, Arnoldus Doudelet, de Smiltkroes, Hendrik Smidts, de Getrouwe Herder, Gaspar Van Wittel, de Toorts, Pieter van Laer, de Snuffelaer, Willem van Aelst, de Vogelverschrikker, en de broers van Bloemen, Jan Frans, l’orizzonte, Pieter, de Standaard en Norbertus, Cephalus.
Zo zijn de artiesten gekomen en gegaan in Via Margutta en sinds de helft van de negentiende eeuw zijn de schilders zich terug talrijk komen vestigen in deze legendarische artiestenstraat van Rome. Je ziet hier geen monumentale historische gebouwen maar je loopt er in de sporen van kunstenaars die in Rome door de eeuwen heen inspiratie voor hun werk zochten. Een andere, maar zeker niet minder interessante kijk op het charisma van de stad.
De Fontein van de Artiesten
Via Margutta nr. 59- Rome
Mausoleum van Santa Costanza
Via Nomentana, in het monumentaal complex van Sant’Agnese fuori le mura – Rome
