In Rome kun je honderden plekken bezoeken zoals musea, kerken en archeologische sites. Toch zijn er nog heel wat plaatsen waar je als toerist niet zomaar kunt binnenstappen en een kaartje kunt kopen aan de kassa.
In deze achtdelige reeks nemen we je mee voor een blik achter enkele van die gesloten deuren omdat ze in gebruik zijn als ambassade, privé-paleis, kantoor of omdat er geen geld is om de plek open te stellen voor het publiek.
Ten noorden van het historisch centrum van Rome, aan de overkant van de Tiber bouwde het fascistische regime in vorige eeuw enkele opmerkelijke structuren zoals het Foro Italico (sportcomplex) en het daar net naast gelegen imposante Palazzo della Farnesina.
Dit palazzo is vandaag de zetel van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het wordt in de volksmond kortweg “Farnesina” genoemd zoals “Quirinale” synoniem staat voor het presidentieel paleis en “Viminale” voor het ministerie van Binnenlandse Zaken.
De naam “Farnesina” is afgeleid van paus Paulus III Farnese, wiens familie in de 16de eeuw eigenaar van de gronden was waarop het palazzo is gebouwd. Andere plekken in Rome afgeleid van dezelfde naam zijn o.a. de Orti Farnesiani (Palatijn), de villa Farnesina (Trastevere) en palazzo Farnese (Regola).
In 1934 werd er een wedstrijd uitgeschreven voor het nieuwe Palazzo del Littorio, de zetel van de Nationale Fascistische Partij. Het ontwerp van architecten Enrico Del Debbio, Arnaldo Foschini en Vittorio Ballio Morpurgo werd geslecteerd en de bouw startte in 1937.
In 1940 veranderde men plots van idee en werd de nieuwe bestemming het ministerie van Buitenlandse Zaken wat het tot vandaag gebleven is. Voor het palazzo del Littorio had het regime een nieuw ontwerp gekozen met als locatie Via dei fori imperiali net naast het Colosseum maar dit project werd nooit gerealiseerd.
Omwille van de Tweede Wereldoorlog werden de werken in 1943 onderbroken. Na de oorlog werd de bouw hervat. In 1959 werd het palazzo voltooid met slechts kleine verschillen ten opzichte van de oorspronkelijke plannen uit 1934 en werd het officieel ingehuldigd als de zetel van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat tot dan in dertien kleinere kantoren zat verspreid.
In het gebouw bevindt zich het centraal historisch archief waarin alle documenten met betrekking tot diplomatieke – en consulaire vertegenwoordiging in het buitenland worden bewaard. Deze collectie heeft zijn oorsprong in Turijn en werd opgericht door Cavour, eerste premier van Italië na de eenmaking.
In 1999 besloot het directoraat-generaal voor culturele promotie en samenwerking (MAE) om in het palazzo een selectie van werken die representatief zijn voor Italiaanse kunst uit de twintigste eeuw tentoon te stellen. Op die manier kunnen staatshoofden en andere buitenlandse prominenten tijdens hun bezoek in alle rust kennismaken met het kruim van de moderne Italiaanse kunst. Het perfecte uithangbord.
De Farnesinacollectie volgt de diverse stromingen uit die periode met onder meer Liberty (art nouveau), futurisme, metafysica, abstractionisme, arte povera, trans-avant-garde en de nieuwe Romeinse school. Je vindt er werken van onder meer Alighiero Boetti, Salvatore Garau, Michelangelo Pistoletto, Umberto Boccioni, Fortunato Depero, Mario Sironi, Giorgio De Chirico, Carlo Carrà, Giuseppe Capogrossi, Alberto Burri, Carla Accardi, Piero Dorazio, Giacomo Balla, Emilio Vedova, Renato Guttuso, Fabrizio Plessi, Jannis Kounellis, Sandro Chia, Mimmo Paladino.
In 2008 werd de collectie uitgebreid met een nieuwe verzameling die de nieuwste generatie Italiaanse kunstenaars samenbrengt. In 2009 werd een derde collectie aangekondigd, de “Farnesina Design Collection”.
Uiteraard kun je dit gebouw niet zomaar binnenlopen. Het wordt zwaar bewaakt en is enkel toegankelijk voor politici, ambtenaren en diplomaten. Er werken ruim 7000 personen. Dankzij een reeks opendeurdagen (Farnesina Porte Aperte) kan het publiek kennismaken met het palazzo en zijn indrukwekkende kunstcollectie zoals tijdens de geleide bezoeken georganiseerd door Open House Roma (#OHR365) of Touring Club Italiano (elke laatste vrijdag van de maand – reservatie verplicht).
Buiten het Palazzo della Farnesina staat er een prachtig werk van Arnaldo Pomodoro genaamd “Sfera grande”. Het werd ontworpen voor de Montreal Expo in 1967 en werd na de expo meteen voor het palazzo geplaatst. Het is een enorme opengewerkte gouden bol. Andere werken van dezelfde kunstenaar in en rond Rome kun je vinden in het palazzo del Quirinale, het Vaticaan, de EUR wijk, Frascati en Tivoli.
De imposante symmetrische gevel van het palazzo is bekleed met travertijn en heeft een lengte van 169 m en een hoogte van 51 m. Er zijn in totaal 9 verdiepingen, 6,5 km aan gangen, ruim 1300 vertrekken waaronder 7 tentoonstellingsruimten, 20 vergaderzalen en 1 internationale conferentieruimte. Het totale bebouwde volume meet 720.000 m³, daarmee behoort het samen met het Palazzo Reale in Caserta tot de grootste gebouwen in Italië.
Het palazzo is een mooi voorbeeld van monumentalisme en neoclassicisme met rationele geometrie en neoklassieke referenties. Zoals je op de foto’s kunt zien, baadt het interieur in het licht dankzij het overvloedig gebruik van wit marmer en travertijn in combinatie met grote kroonluchters en hoge ramen.
De architecten kozen voor een totaalontwerp dat tevens het interieur omvat zoals meubilair, armaturen, deurknoppen, sierlijsten, vloeren… wat gebruikelijk was in die tijd. Uitgezonderd enkele noodzakelijke vernieuwingen (zoals elektriciteit, airco, internet, …) is alles nog precies zoals de architecten het gepland hadden. Je tuimelt letterlijk terug naar de jaren dertig wat een bezoek tot een bijzondere ervaring maakt.
Links:
- https://collezionefarnesina.esteri.it/collezionefarnesina/it
- https://www.esteri.it/it/
- https://romewandelingen.be/romewandeling-flaminio/
- Virtueel (Google Arts & Culture)
