Mythen, sagen en legendes vind je overal ter wereld, zo ook in de streek rond het Comomeer. In deze reeks komen de oude volksverhalen, die van generatie tot generatie daar zijn doorverteld, weer tot leven.
Begin 1800 woonde er een boerengezin bestaande uit Lorenzo en Caterina Rochetti en drie kinderen, twee meisjes en een jongen, in de omgeving van Piateda. Het verhaal gaat over de oudste dochter Lena genoemd, een lang maar goed gebouwd meisje van 18 jaar.
Gezien haar goede karakter en mooie uiterlijk had ze geen gebrek aan aanbidders. Ze bond zich aan niemand en bracht haar tijd liever door in het gezin. Een van de jonge mannen die een oogje op haar had was Antonio Pomelli, 25 jaar oud en zoon van een van de rijkste boeren in het dorp, “een mooie en eerlijke jongeman, een grappenmaker en net zo vrolijk als Lena.
De twee jonge mensen brachten veel tijd met elkaar door, maar zagen dit wel op een heel verschillende manier, Antonio die vaak het huis van de Ronchetti bezocht en graag een handje hielp met het werk op het land, maakte haar heel discreet het hof. Lena echter bracht graag met hem leuke uren door maar beschouwde hem als een dierbare vriend, sterker nog als een broer.
Zo ging het enige tijd door. Hij benutte iedere gelegenheid om haar te tonen hoe graag hij haar mocht. Hij ontbrak nooit op een lange winteravond in de stal met het gezin. Avonden waarop iedereen aan de lippen hing van onze Lena die altijd weer een fantastisch en meeslepend verhaal vertelde.
Hij stond altijd klaar om de wensen van het meisje te vervullen zozeer zelfs dat hij tijdens een winterdag, toen hij hoorde zeggen dat er geen fris en vers water meer voorhanden was, naar de kleine gletsjer van de berg van Rodes klom om een emmer met sneeuw te vullen en die naar zijn geliefde te brengen. Een andere keer, toen hij had gehoord dat ze graag een zangvogel in een kooi wilde hebben, waagde hij zijn leven door een steile helling te beklimmen om vier vogeltjes te vangen die hij haar als cadeau aanbood.
Allemaal daden vol betekenis maar die tot niets leidden. Terwijl haar jongere zus Rosina besloot met een brave jongen te trouwen, leek zij aan van alles te denken maar niet aan zichzelf, hoewel ze Antonius nog heel graag mocht. De jongen wist niet meer wat hij verder nog kon doen. Zijn liefde voor haar werd steeds sterker en de houding van Lena stemde hem steeds droeviger.
In het najaar van 1811 treffen we hem in mineurstemming aan, maar op een avond deed zich een goede gelegenheid voor om zich uit te spreken. Lena vroeg hem voor een wandeling langs de oever van de Adda en toen ze merkte hoe droevig gestemd hij was, vroeg ze hem wat er toch met hem was. En hij flapte uit: hoe kwam het toch dat ze nooit in de gaten had wat er aan de hand was na zoveel gebaren en zo vaak.
Ze stond verbaasd over zijn ontboezeming en antwoordde dat ze geen idee had waardoor hij zo triest kon zijn, waarop hij wanhopig uitriep dat hij zich in de Adda zou storten en hij was het werkelijk van plan om dit te doen. Hij rende buiten zichzelf naar de oever van de rivier en alleen de schreeuw van zijn geliefde deed hem stoppen vlak voordat hij het water bereikte.
Lena kwam ademloos naar hem toe en vroeg hem te zeggen wat hij op zijn hart had. Zo kwam het dat Antonio voor de eerste keer de moed had om uit te spreken wat hij al met zoveel gebaren had gezegd, niet één keer maar wel duizenden keren. Hij zei dat hij van haar hield en dat hij niet verder kon leven zonder haar. En zijn geliefde, bewogen door zijn woorden, gaf hem voor de eerste keer enige hoop: “stop zei ze huilend, kom mee naar huis Antonio. Ik zal erover denken. Misschien dat de Madonna mijn gebeden verhoort”. “Dank Lena, antwoordde hij, je geeft me weer hoop”.
Maar toch ging er nog enkele maanden voorbij voordat de liefde overwon. Het najaar verstreek toen er iets bijzonders gebeurde. Antonio wist het leven van Lena te redden toen ze werd aangevallen door een stier, woedend geworden door het rode jack dat ze aan had. Hij redde haar door met een hooivork het dier tot staan te brengen.
Toen brak januari 1812 aan, een van de strengste en koudste sinds mensenheugenis met temperaturen die tot beneden min 20 graden daalden. De historicus Besta schrijft: “de wolven in het Valtellina kwamen tevoorschijn en verschenen in de dorpen op zoek naar prooi. Ze kwamen tot de staldeuren en aten zelfs de poep van de ezels die ze op straat vonden. De boeren staken vuren af langs de huizen om de wrede kudde op afstand te houden. Het gehuil van de wolven verbrak de stilte van de nacht”.
Zo brak de 31e januari aan. Nu moet u weten dat de laatste drie dagen van januari in grote delen van Lombardije bijzondere dagen zijn, de ‘dagen van de merel’ (i trii della merla) genoemd. Op die dagen proberen kinderen oudere mensen bij het vallen van de avond naar buiten te lokken onder het zingen van “L’è fö l’genarùm”, dat wil zeggen de maand januari is voorbij. Bij het volgende huis zongen ze “L’è fö l’urs de lu tana”, dat wil zeggen ‘de beer is uit zijn hol gekomen’.
Die 31e liet Lena de gelegenheid niet voorbijgaan om ook deel te nemen aan dit gebruik. Ze verkleedde zich in mannenkleren en deed een wollen sjaal om, om niet herkend te worden. Zo liep ze die avond naar het huis van Antonio. Ze was besloten om de weddenschap die ze met hem gesloten had te winnen. Daarbij ging het erom dat het haar zou lukken om hem naar buiten te krijgen.
Aangekomen bij het huis riep ze hem, proberend de stem van de arts van het dorp, de heer Carlo te imiteren. Antonio hoorde die stem en viel in de val. Nadat hij even naar buiten had gegluurd, pakte hij de lamp en ging de deur opendoen. Dit alles duurde natuurlijk wel even en intussen ging er buiten van alles mis. Lena werd bevangen door de zware kou en viel in zwijm. Een roedel wolven die haar gevolgd was, zag de kans schoon, trokken haar aan de kleding op de weg en probeerden deze te verscheuren.
Toen Antonio de deur opende, zag hij wat er gebeurde, greep een bijl en sloeg daarmee op de woeste dieren tot ze ervandoor gingen. Toen pas zag hij wie er in die kleren verborgen was, het was Lena! Zo had hij haar binnen enkele maanden opnieuw het leven gered. Toen Lena in de warmte van het huis weer bijgekomen was, werd ze overweldigd door zoveel liefde en kon niet anders doen dan uitroepen “Antonio! Je bent geweldig, de grootmoedigste van alle mensen. Vergeef me Antonio dat ik je liefde niet eerder heb ingezien. Antonio ik hou van je en zal dat mijn hele leven blijven doen”.
Het huwelijk werd spoedig daarna voltrokken en de kamer van de pasgehuwden werd versierd met drie kleden van wolvenhuiden. Antonio bleef eeuwig dankbaar dat hij op die dag van januari naar buiten was gegaan: zonder die gebeurtenis zou hij zijn droom nooit verwezenlijkt hebben gezien.
Dit verhaal wordt verteld dat Giuseppe Napoleone Besta in zijn bundel “Borzetti Valtellinesi”, ed. Bonazzi, Tirano, 1878.
