Toerisme krijgt in berichtgevingen wel eens vaker een veeg uit de pan. Maar echt verontrustend was het tot nu toe nog niet. Daar komt verandering in. Stadsbesturen en klimaatbewegingen, onder invloed van een collectief groter milieubewustzijn, nemen het voortouw en willen verandering. Culturele trekpleisters, steden en dorpen die kreunen onder het massatoerisme geven nu openlijk aan dat de ultieme grens van hun draagkracht aan gastvrijheid bereikt is.
Ze willen maatregelen om hier paal en perk aan te stellen. Soms brengen steden kosten in rekening door de heffing van een toeristentaks. In Venetië is dat bijvoorbeeld €10 per dag. Edinburgh in Schotland overweegt dit ook te doen.
Romeinse aanpak
Rome pakt het probleem anders aan. Het wil de verkoop van prullaria, gadgets, rommel en fastfood vanaf dit jaar aan banden leggen aan iconische locaties als de Trevifontein, het Colosseum, de Spaanse Trappen en het Pantheon. Het onteert en beschadigt hun patrimonium. Voortaan wil men de pijlen richten op kwaliteitshandel met kwaliteitsproducten, en zo het aanzicht van het stadscentrum haar verloren historische eigenheid teruggeven.
Hiervoor werd een plan ontwikkeld, voorgesteld door het stadsbestuur in maart 2019 en voor advies aan de Handelscommissie voorgelegd. In juni is dat goedgekeurd en het reglement zou dit jaar toegepast worden. De uitvoering ervan verloopt niet zonder slag of stoot. Er komt wat zuiderse commotie bij kijken. Toch ziet het er naar uit dat de Italiaanse hoofdstad haar cultureel patrimonium en haar iconische sites op deze wijze zal beschermen.
Waarom willen steden deze grote toeristische toestroom, ook wel ‘overtoerisme’ genoemd, aan banden leggen? Gaat dit hun economische levensader niet afhechten? Zit hier geen gevaar in van inkomensverlies voor de plaatselijke economie en bedrijvigheid? Om dit alles te kunnen begrijpen is er wat uitleg en voorgeschiedenis nodig.
Historisch gegroeid
Tot voor enkele decennia waren avontuurlijke reizen naar exotische plaatsen bijna altijd expedities die weggelegd waren voor de ‘happy few’, voor de kapitaalkrachtigen en avonturiers. De democratisering van het verre-afstand-reizen, de opkomst van de low-cost maatschappijen voor vluchten en cruises, maakt reizen aanlokkelijker en brengt vele en verre bestemmingen binnen handbereik.
Iedereen wil zijn graantje meepikken. De charme lokt velen. Het toerisme heeft zich, net als andere industrieën, lang op ‘groei’ toegelegd. De effecten van deze overdaad steken nu de kop op. Het creëert blijkbaar meer problemen dan voordelen. Dit is een mondiaal probleem en niet iets dat zich enkel in Rome voordoet. Het is het gevolg van de hedendaagse globalisering. Korter bij huis weten we dat Brugge maatregelen overweegt om het massatoerisme aan te pakken en om het leefbaar te houden voor toeristen én lokale bevolking.
Plots duiken ongehoorde plaatsen op als ‘the place to be’ voor selfies, huwelijksfoto’s en dergelijke. Het volstaat even het decor geweest te zijn in een kaskraker of andere film. Phi Phi in Thailand was een onbekend eiland tot het in de schijnwerpers kwam met de film ‘The Beach’. Vandaag trekt het 5000 reizigers per dag aan. Hallstatt in Oostenrijk kent hetzelfde lot. Het wordt sinds de première op 22 november 2019 van de film ‘Frozen 2’ overstelpt met toeristen.
Voornaamste gevolgen
Zo zijn er nog meer plaatsen die slachtoffer worden van hun eigen roem en last krijgen van een dergelijke negatieve toestroom dat als een ‘invasie’ aangevoeld kan worden. Enkele voorbeelden van de op deze manier ontstane overlast zijn:
– De leefbaarheid voor de meeste lokale bewoners van sommige toeristische centra in de drukte van een massaal volkstoerisme.
– De leegloop van de binnenstad – het succes van Airbnb’s waarbij lokale bewoners plaats ruimen voor toeristen die meer willen betalen voor logement.
– Havens overspoeld met cruiseschepen waarvan de reizigers vaak uiterst zuinig met geld omspringen, terwijl steden, horeca en winkels tjokvol zitten en samenleven onaangenaam wordt voor bewoners én bezoekers.
– Cruiseschepen dragen bij aan de vervuiling van binnen- en buitenwaters door de goedkope brandstof die ze gebruiken. Onlangs beschadigde een gigantisch cruiseschip de aanlegkade in Venetië en andere kleinere boten die er aangemeerd lagen.
– De vuilnisbelt (zwerfvuil) die gigantische proporties aanneemt en ongedierte aantrekt.
– Gemis aan respect voor het historisch erfgoed door toeristen. Denk maar aan het respectloos baden of plonsen in plaatselijke historische fonteinen, etensresten achterlaten bij legendarische monumenten, met ontbloot bovenlijf rondlopen buiten de strandplaatsen enzovoort.
Allemaal herkenbaar, toch? Hetzelfde probleem en gelijkaardige aanpak dat onze badstad Knokke ook hanteert.
Voor de burgemeester van Rome, Virginia Raggi, is de maat vol en hoogtijd om zij die het imago van Rome bezoedelen een halt toe te roepen. Deze maatregel vindt zij gerechtvaardigd. Ze hoopt hiermee de congestie in de Italiaanse hoofdstad te verminderen, de architectonische juwelen van de stad die zij bestuurt beter te kunnen beschermen en ze weer in hun eer en glorie te herstellen.
