Er was eens…
Er waren eens….. zeven heuvels,
de fameuze zeven heuvels van Rome.
De eerste en de oudste is de Palatijnheuvel. Daar liggen de kiemen van het oude Rome, aan de voet van de Palatijn en de oevers van de Tiber. Het verhaal begint in Alba Longa waar koning Numitor van de troon gestoten wordt door zijn broer, Amulius. Om te vermijden dat de dochter van Numitor kinderen zou krijgen, laat hij haar Vestaalse Maagd worden. Zij heet Rhea Silvia.
De god Mars ziet het echter anders, verleidt haar en wat blijkt, ze is in verwachting. De boze oom komt dit te weten en o wee. Ze bevalt niet van één mannelijke nakomeling, maar van een tweeling! Nonkel wilt de kinderen laten vermoorden maar ze worden in een mandje gezet en het mandje op de Tiber. Zo dobberen ze lustig voort tot het mandje blijft vast zitten in de modder aan de voet van de Palatijnheuvel. Een wolvin vindt de kinderen en neemt ze liefdevol op.
Wat later ontfermt een herder zich over hen en het legendarische verhaal van Rome is geboren. Rome en niet Reme. Want als de tweeling Romulus en Remus groot zijn beslissen ze een stad te bouwen op de plek waar ze gered zijn. Wie zou koning worden van deze stad. Romulus of Remus?
Goddelijke voortekenen
In die tijd hechtte men veel belang aan de voortekenen. Dat zien we ook bij de Etruskische priesters en voorspellers. Daarom nemen Romulus en Remus elk een heuveltop in en wachten geduldig op tekenen die zich aan de hemel zouden voordoen. Plots ziet Remus 6 vogels in vogelvlucht in formatie. Hij denkt dat hij uitverkoren is door de goden. Maar wat later ziet Romulus 12 vogels in formatie voorbij vliegen: de goden hebben Romulus gekozen. Romulus laat een gracht trekken als grens van de nieuwe nederzetting. Remus kan dit moeilijk verteren en springt uit protest over de heilige gracht heen, een duidelijk teken van ongehoorzaamheid.
Het resultaat is dat Romulus zijn broer Remus doodt en dat diens kinderen weg moeten vluchten. Volgens de legende zijn het diens kinderen die later Siena gesticht hebben. Dit verklaart meteen de aanwezigheid van de afbeeldingen van de wolvin met tweeling die we overal in Siena zien. Rome daarentegen heeft een nieuwe koning Romulus die dus ook zijn naam aan de stad schenkt. Tot daar de legende. Maar waarom gans dit verhaal? Wat was er zo speciaal aan een klein gehucht dat schijnbaar per toeval ontstaan is?
De rol van de Tiber
Om dit te verklaren, moeten we letten op de loop van de Tiber. De Tiber is één van de belangrijkste rivieren van Italië. De bronnen liggen niet zover van die van de Arno. Maar terwijl de Arno zich onmiddellijk naar het westen begeeft, zoekt de Tiber zijn loop eerst naar het zuiden, doorheen het huidige Umbrië. In het zuiden van Umbrië stort de heel waterrijke rivier de Nera zich in de Tiber waardoor de Tiber aan belang wint. De Tiber zet zijn tocht voort tot in Lazio en draait er naar het westen in de vlakte waar later Rome zich zou ontwikkelen. Deze vruchtbare vlakte is heel belangrijk voor de landbouw en de veeteelt. De eerste inwoners van de streek, de Latijnen, waren dan ook landbouwers en veehoeders. Daar, in het midden van de kom bevond zich een eilandje, vandaag bekend als het Tibereilandje.
Strategisch belang van het Tibereilandje
Voor de eerste landbouwers was dit Tibereilandje van wezenlijk belang want het was de enige doorwaadbare plaats van de Tiber. En bijgevolg ook de enige plek waar men gemakkelijk van noord- naar zuid-Italië kon trekken. Hieruit blijkt dat de positie van Rome zomaar geen toeval is: het was een strategische plek die zeker in het oog viel van de Etrusken. Zo kunnen we ook beter de verdere verhalen over de ontstaansgeschiedenis van Rome begrijpen neergeschreven in de onsterfelijke woorden van Titus Livius, voor menigeen onder ons vaste literatuur in de Latijnse les van de humaniora.
De Etrusken leefden immers in hun kerngebied tussen Tiber en Arno, hoofdzakelijk in Toscane, maar ook in wat vandaag noordelijk Lazio is en het stuk van Umbrië op de rechteroever van de Tiber. In de 7de en 6de eeuw v.C. ontplooiden de Etrusken zich als een groot handelsgericht volk met interesse in nieuwe handelsroutes, communicatiewegen, handelsposten. Vandaar dat het Tibereilandje en die ontluikende stad op de heuvel van de Palatijn die praktisch uitkeek over het Tibereilandje en de doorwaadbare plek plots van heel groot belang leken te zijn.
De Etrusken hadden immers Etruskische steden en handelsposten ten zuiden van de Tiber om handel te drijven met de oude Grieken. Deze hadden zich geïnstalleerd vanaf de Golf van Napels zuidwaarts. Capua was een Etruskische stad. Nog meer zuidwaarts lag Pontecagnano. Ook daar heeft men heel wat Etruskische voorwerpen teruggevonden.
Uitroeping van de roemrijke Res Publica
Volgens het verhaal van Livius heersten in de 6de eeuw v.C. Etruskische koningen over Rome. Ze zouden er de moerassige vallei aan de voet van de Palatijn drooggelegd hebben, nu het beroemde Forum Romanum. Dit door middel van de aanleg van de eerste riool van Rome, de Cloaca Maxima, die nog steeds bestaat maar nu volledig ingekapseld zit. Oorspronkelijk was dit een soort afwateringskanaal. De Romeinen hebben ongelooflijk veel geleerd van de Etrusken en hun kunde. Tot de laatste Etruskische koning Tarquinius Superbus zich vergreep aan een hele deftige Romeinse dame, een matrona, met de naam Lucretia. Omwille van haar eer, typisch voor de oude Romeinse deugden, pleegt Lucretia zelfmoord. De Romeinen jagen Tarquinius weg en er komt een oorlog met de Etrusken die uiteindelijk door de Romeinen gewonnen wordt. De Romeinen besluiten om het koningschap af te schaffen. Ze roepen de republiek in het leven.
Aan het hoofd zetten de Romeinen niet één machthebber met koninklijke machten maar twee consuls. Deze leiders moeten gekozen worden en dit jaarlijks. Op deze manier verhinderden de Romeinen dat de oppermacht zich te lang in de handen van één en dezelfde man zou concentreren, dit om misbruiken te voorkomen. Zo ging de roemrijke Romeinse Res Publica van start, met zijn Romeinse wetgeving, Romeinse deugden, zin voor organisatie, rationaliteit, een ongelooflijke bouwkunde en een expansiegerichtheid die nauwelijks te evenaren was. Volgende keer meer over de ontwikkeling van de republiek en de ontluikende Romeinse kunst en bouwkunde.
Catherine Dupres, geeft geschiedenis en cultuurlessen betreffende Italië, geeft Italiaans, geeft lezingen en is erkende tourguide Italië. Kijk op haar site www.linguacultura.be voor eventueel didactische studiereizen en cursussen gericht op kunst, archeologie en geschiedenis. Verder is Catherine gespecialiseerd in de Middellandse Zee en de Eolische Eilanden. Ontdek ook haar sites: https://fotoblogitaliasiciliaeolie.wordpress.com/ en https://linguaculturablog.wordpress.com/
