Milaan is voor Italië een echte motor van de economie. Het is dan ook Italiës tweede grootste stad. Op het plein voor de Duomo is het in alle seizoenen bijzonder druk, en dat geldt voor heel wat andere wijken. Hoe komt de Milanees tot rust? Taste Italy wilt je laten kennismaken met enkele oases van rust en groen in een hectische stad. Vandaag: het Cimitero Monumentale.
Het Cimitero Monumentale vind je in het noorden binnen de kleine ring van Milaan. Het kerkhof is een groene plek waar je niet naast kunt kijken op de kaart. Het woord ‘monumentaal’ is echt wel op zijn plaats hier, en wel omwille van een dubbele reden. Ten eerste is er alleen al de oppervlakte van 250.000 m2. Maar daarnaast is het een openluchtmuseum met monumentale kunstwerken, vooral dan beeldhouwwerk.
Initieel schreef het toenmalig Oostenrijks bestuur een oprdacht uit om zes bestaande kerkhoven samen te brengen tot één. Het nieuwe kerkhof moest “de luister van Milaan waardig zijn”. De toewijzing ging verre van zonder slag of stoot. De eerste maal dat er over het nieuwe kerkhof werd gepraat, was in 1837. De stad kocht bijvoorbeeld bepaalde terreinen maar zag af van de plaatsing van het kerkhof omdat men vreesde voor besmetting van drinkwater. Ook de dood van de ingenieur die de werken moest leiden, zorgde voor oponthoud.
Maciachini
Toen de werken voor het egaliseren van het terrein en de bouw van de omringende muur dan eindelijk begonnen, waren er weer politieke redenen om de stekker eruit te trekken. Oostenrijk zat niet langer in het zadel, en de stad wilde niet verder werken aan een project dat in gang gezet was door de bezetter.
De stad schreef daarop een nieuwe wedstrijd uit met in 1863 uiteindelijk 21 projecten. De inzending van architect Carlo Maciachini won. Het kerkhof zelf werd ingehuldigd in 1866. Het is ecclectisch van stijl en Maciachini’s pièce de résistance.
Maciachini gaf het kerkhof een functionele indeling. De voorgevel van de is een ordelijke en symmetrische samenvoeging van gebouwen van waaruit galerijen aftakken. De galerijen worden onderbroken door zogenaamde Aediculae, die zich op de koppen en op de kruisende hoeken van de portieken bevinden. Deze indeling komt terug binnenin il Monumentale. Daarin snijdt een centrale laan het kerkhof in twee symmetrische delen. Het lijkt strikt als je dit leest, maar de verscheidenheid aan grafzerken en -tombes, die bijzonder eclectisch zijn qua stijl, zorgen voor afwisseling.
Famedio
De famedio, een naam die is afgeleid van het Latijnse famae aedes (Latijn, ’tempel van de roem’) ligt bij de hoofdingang van de begraafplaats en is bereikbaar via een grote trap. Het volumineus gebouw in neogotische stijl van marmer en baksteen is oorspronkelijk ontworpen als kerk. Maar al drie jaar na de inhuldiging, in 1869 maakte men plannen om van deze mislukte kerk om te vormen tot een begraafplaats voor “illustere” of “verdienstelijke” (door geboorte of adoptie) Milanezen.
De werkzaamheden begonnen een paar jaar later, in 1875, en werden voltooid in 1887. In de tussentijd, toen het kerkhof nog niet af was, werden de lichamen van Alessandro Manzoni en Carlo Cattaneo, die al enkele jaren op het kerkhof lagen, erheen verplaatst. Deze twee illustere Milanezen waren de eerste ‘bewoners’ van de famedio. Zij liggen nog steeds begraven in twee identieke marmeren sarcofagen, met daarboven het kruisvaarderswapen van de stad.
Tot op vandaag zijn acht Milanezen rechtstreeks begraven in de Famedio. Naast de eerder genoemde Alessandro Manzoni zijn dat ondermeer architect Luca Beltrami, poëet Salvatore Quasimodo en balletdanseres en actrice Carla Fracci.
Archeologie
Il Monumentale bevat ook een stukje industriële archeologie. In 1876 bouwde men er de eerste crematoriumtempel in Italië in opdracht van textielindustrieel Alberto Keller. De primitieve crematoriumapparatuur in de tempel bestond uit een altaar waar de verbranding werd gewaarborgd door een reeks gasvlammen. Vele aanpassingen volgden tot de installatie in 1896 van de vier ovens van het Gorini-type, oorspronkelijk houtgestookt. Deze zijn nog steeds te zien. Het crematorium werd stilgelegd na de introductie van de modernere crematoriumovens op de begraafplaats van Lambrate.
Op het kerkhof kun je tal van kunstwerken bewonderen van de voornaamste Italiaanse architecten en beeldhouwers uit de 19e en 20e eeuw. Vaak gaat het om grafmonumenten van bekende families uit de Milanese industriële bourgeoisie. Zo bijvoorbeeld die van de families Campari, Bracco (farmaceutische industrie), Brambilla (chemische en katoenindustrie) en die van de familie van Giovanni Treccani, industrieel en oprichter van de Treccani encyclopedie.
Je kunt een bezoek eveneens beschouwen als een goede voorbereiding op een Italiaanse pubquiz Als die al bestaan tenminste. Rondlopen is immers jezelf confronteren met heel wat namen van overleden Italianen waarvan de naam soms een belletje doet rinkelen. Behalve de hierboven genoemde personen kwamen we zonder al te veel moeite namen tegen zoals baanwielrenner Antonio Maspes en voetballer Giuseppe Meazza.
Door zijn monumentaal karakter en de rust die er heerst, is het Cimitero Monumentale zeker de moeite waard, als onderdeel van een drukke citytrip.
Bekijk de andere afleveringen van deze serie:
Giardini Indro Montanelli
Orto Botanico di Brera
Parco degli Alberi
Biblioteca Nazionale Braidense
