Mythen en sagen vind je overal ter wereld, zo ook in de streek rond het Comomeer. In deze reeks komen de oude volksverhalen, die van generatie tot generatie daar zijn doorverteld, weer tot leven.
Iedereen in de dalen of de vlaktes weet van het bestaan van aardmannetjes. Sommigen zeggen dat het kabouters zijn, anderen geesten en nog anderen duiveltjes: niemand heeft ze ooit gezien, maar iedereen weet van hun grappen.
Als de avond gevallen is, verlaten de aardmannetjes hun schuilplaatsen onder de bosjes en struiken om vrij overal rond te zwerven en grappen en plagerijen met de mensen uit te halen. Ze gaan een stal binnen, spelen met de manen van de paarden, waar ze vlechten in maken, gooien de gereedschappen door elkaar, verstoppen zakken met voer en halen talloze andere kleine plagerijen uit, die de volgende dag tot ergernis van de eigenaars leiden.
Maar binnen het gezelschap van de aardmannetjes was er één rigoureuze regel: er mocht niets worden gestolen, er mochten geen ernstige wandaden worden begaan en tegen zonsopkomst moest alles weer in orde gemaakt zijn als ze teruggingen naar hun schuilplaatsen om daar met zijn allen te lachen over de grappen die ze elkaar onder het drinken van een beker melasse vertelden.
Welnu, in het verleden was het Valsassina bekend om zijn ijzermijnen en smederijen. De werklieden waren gewend om te overnachten in barakken op korte afstand van de smederijen waar ze werkten. Deze smederijen gebruikten waterkracht om de zware smeedhamers, verbonden aan een waterrad, in beweging te zetten. Voor één van de aardmannetjes was dit een kans die hij niet liet schieten en rond middernacht opende hij de sluis in de rivier de Varrone, waardoor de hamers met groot lawaai in werking werden gesteld. De arme weklieden ontwaakten door het lawaai en renden naar de smederij, maar in de tussentijd werd het weer stil en vonden ze alles in orde. Dit gebeurde een aantal nachten achter elkaar en de mannen begonnen zich zorgen te maken over het onverklaarbare fenomeen dat ze van hun nachtrust beroofde.
Eén van de arbeiders echter had zo’n vermoeden over het gebeuren en verzon een plan. Hij plaatste een schotel vol gierst boven op een hamer. Ook die nacht ging het aardmannetje naar de smederij en bracht het waterrad in beweging. Maar bij de eerste klap van de hamer viel de schotel eraf en verspreidde de gierst zich door de hele fabriek. Gebonden aan het reglement, stopte hij onmiddellijk de watertoevoer en begon geduldig, in het donker van de nacht, alle gierstkorrels op te ruimen. Het kostte hem de hele nacht om alle korrels te vinden en ze weer in de schotel op de smidshamer te doen. hij was er net mee klaar toen hij de stappen hoorde van de arbeiders die op die ochtend aan hun werk wilden beginnen.
Het aardmannetje verdween doodvermoeid en er over tergdenkend kwam hij tot de conclusie dat hij de arbeiders van de smederij voortaan maar beter ongemoeid moest laten.
