In deze reeks belichten we telkens een model dat in de geschiedenis van de (Italiaanse) auto een belangrijke rol heeft gespeeld, zij het door zijn techniek, styling, populariteit of andere reden.
Op 4 juli 1957 presenteert Fiat de opvolger van de “Topolino”: de Nuova 500 is een polyvalente personenwagen, kleiner en zuiniger dan de Fiat 600 die 2 jaar eerder op de markt kwam.
1957 was een zeer belangrijk jaar voor Europa en daarbuiten: op 25 maart ondertekenden de lidstaten in Rome het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Terwijl Europa zijn toekomst opnieuw vormgaf, bracht de Sovjet-Unie de eerste satelliet uit de geschiedenis in een baan om de aarde: de Spoetnik. In deze toekomstgerichte context gaf Fiat op 1 juli de premier in Rome een voorproefje van de opvolger van de roemrijke “Topolino”, zoals de 500 de bijnaam kreeg (in het Engels vertaald als “Mickey Mouse”): de Nuova 500. Enkele dagen later, op 4 juli 1957, stelde men de auto officieel voor aan het publiek. Tientallen 500-modellen paradeerden door de straten van Turijn – vergezeld van in het oog springende modellen – op een tocht van de Mirafiori-fabriek naar het historische stadscentrum.
Het idee om de vorige 500 te vervangen was een paar jaar eerder in Turijn uitgebroed, terwijl alle middelen waren geconcentreerd op de 600, die in 1955 werd gelanceerd. De voorzitter van Fiat, Vittorio Valletta, besloot een nog kleinere auto naast de 600 te plaatsen, zo goedkoop dat men hem kon kopen voor een prijs die dicht bij het jaarsalaris van een arbeider lag. Het nieuwe duo zou de geschiedenis van de massamotorisering gaan schrijven, in Italië en daarbuiten.
Men koos de naam Nuova 500 om een band te scheppen met de vorige Fiat 500, beter bekend onder de bijnaam “Topolino”, hoewel hij totaal verschillend was. De technologische innovaties waren grotendeels gebaseerd op de ervaring en het succes van de 600: van de zelfdragende carrosserie tot de onafhankelijke ophanging. De achterkant volgde de gebogen lijnen van de 600, en een modernere motorkap aan de voorkant bedekte ook een deel van de spatborden, die niet langer alleen met de koplampen verbonden waren. Een canvas dak bedekte de hele cabine, en de deuren gingen naar voren open. Het dak van canvas kon open, maar was in feite bedacht om nog wat extra staal te besparen en tegelijkertijd de auto lichter te maken.
De techniek moest eenvoudig zijn, zodat ook de onderhoudskosten binnen de perken zouden blijven: om deze reden had ontwerper Dante Giacosa, na verschillende experimenten, gekozen voor een zeer originele luchtgekoelde tweecilinder motor die achterin was geplaatst. Een oorspronkelijke cilinderinhoud van 479 cm3 leverde 13 PK bij 4.000 t/min en een maximumsnelheid van 85 km/u.
Aarzelend begin
De eerste reactie van de markt op de Nuova 500 – ook bekend als de 500 N – was niet spectaculair: de nieuwe auto werd overschaduwd door het succes van de 600, misschien deels vanwege de spartaanse opzet, en ook omdat hij werd geregistreerd als een tweezitter. Fiat maakte dit echter snel goed door een gecapitonneerde achterbank in te bouwen, zodat men de auto als vierzitter kon registreren. Veel nieuwe details droegen bij aan het succes van deze nieuwe opzet: van het mechanisme voor het openen van de ruiten tot het chroom dat de carrosserie verfraaide en de aluminium wieldoppen.
Op mechanisch vlak waren de belangrijkste ingrepen een verhoging van de compressieverhouding, een nieuwe nokkenas en een andere carburator, waardoor het vermogen toenam tot 15 pk en de maximumsnelheid tot 90 km/u. Fiat verlaagde de prijs van de eerste versie en behield zo zijn prijslijststatus als “Economica”, terwijl de verbeterde en verrijkte versie (met het label “Normale”) zijn debuut maakte op de 39e Turin Motor Show op 30 oktober 1957, met behoud van de originele introductieprijs van 490.000 Lire.
Sportieve versies
Enkele maanden later, medio 1958, introduceert Fiat de Nuova 500 Sport. Hier steeg de cilinderinhoud tot 499,5 cm3 en het vermogen tot 21,5 PK, waardoor hij de mijlpaal van 100 per uur bereikte (meer bepaald 105 km/u). De 500 Sport had in het begin geen stoffen dak en een tweekleurige carrosserie. Succes in de racerij kwam met de eerste vier plaatsen in de 500 cc-klasse bij de 12 Uur van Hockenheim in mei 1958, maar spectaculair sportief succes was er al in februari met de hulp van Carlo Abarth.
In zeven dagen op het circuit van Monza had een met Abarth-modificaties uitgeruste 500 alle snelheids- en duurrecords in zijn categorie verpulverd, waarmee men de sportieve kwaliteiten en robuustheid van de 500 kon aantonen. Tegen 1965 had Abarth al bijna 900 overwinningen behaald met de opgepepte versies van de 500. Abarth werd zo’n fenomeen dat klanten in de bar in plaats van een sterke koffie, een ‘Abarth koffie” bestelden.
Evolutie
De 500 is tijdens zijn loopbaan continu verbeterd. De 500 D (1960–1965) had een motor van 17 pk en een kleiner stoffen dak, met de optie van een dak dat helemaal naar achteren kon openen. Tot 1965 heeft men de Fiat 500 met zogenaamde ‘suicide doors’ (naar voor openende deuren) geleverd. De 500 F, ook wel Berlina genoemd, (1965–1973) was het eerste model met gewone autoportieren. De 500 L of Lusso (1967—71) was de luxere versie. De laatste versie van de 500 was de 500 R of Rinnovata (1971—1976). Er was ook een station: De 500 Giardiniera werd van 1960 tot 1968 geleverd.
In 1975 werd de opvolger, de Fiat 126, geïntroduceerd maar deze is nooit zo succesvol geworden als de Fiat 500. Exact 50 jaar na de lancering van de Fiat 500 Nuova kwam een retroversie van de Fiat 500 uit, maar dat is een ander verhaal.
