Als je in het centrum van Rome even uit de drukke bedoening van Piazza del Popolo en Piazza di Spagna wilt lopen, ga dan naar Via Margutta, de straat van de kunstenaars. Deze smalle en pittoreske straat staat bekend voor de film Roman Holiday met Audrey Hepburn en Gregory Peck. Het is ook de plek van De honderd schilders van Via Margutta, een kunsttentoonstelling die sinds 1953 ieder jaar in oktober plaatsvindt. Maar er is veel meer nog in deze straat.
Dat ontdek je stap na stap tussen kunstgalerijen, antiekwinkels en luxe b&b’s. Hier woonden en werkten sinds de 17de eeuw de beste Italiaanse en buitenlandse ambachtslieden, kunstenaars, componisten en de marmorari, de marmermeesters. Neem je tijd en kijk rond.
Op nummer 110 zie je een marmeren plaquette die eraan herinnert dat hier de filmregisseur Federico Fellini en zijn vrouw, de actrice Giulietta Masini, hebben gewoond. Op nummer 103, naast de beroemde Galleria Vittoria, staat een grote marmeren plaat met een gedicht aan de berouwde symbolische vijgenboom die meermaals door niet attente automobilisten werd neergehaald. In de loop der jaren werd ter ere van deze Signor Fico de prestigieuze Romeinse prijs Mejo fico der bigonzo toegekend aan prominente figuren. Mensen zoals de politicus Giulio Andreotti of de komische acteur Gigi Proietti.
Je loopt verder en ziet nog meer marmeren borden aan de huizen met een gedicht of een opschrift. Dan kom je aan nummer 53b. Op de grote binnenplaats hangt een marmeren plaat die herinnert dat hier Pablo Picasso zijn studio had. Daar werkte hij aan een toneelstuk van Jean Cocteau.
Recycling
Aan de straatkant hoor je een hamer tikken. Je ziet een marmeren plaquette met het opschrift Il marmoraro. Vervolgens ontdek je een betoverend klein atelier. Hier werkt de architect en beroemde marmoraro Sandro Fiorentini, op de plaats waar zijn vader, Meester Enrico, sinds een halve eeuw het marmer bewerkte. Je wordt er omringd door In vino veritas, Ad maiora, Ciao bella en Carpe diem, gegraveerd op marmeren platen volgens de antieke kunst van de Romeinse Marmorari. Antiek, want de Marmorari komen van ver.
Het hergebruiken van marmeren platen en sculpturen was in de middeleeuwen een courante tendens. Recycling zou je het in onze hedendaagse maatschappij kunnen noemen. In de 12e-13e eeuw waren er in en rond Rome verschillende marmermeesters die de architecturale tradities van het Romeinse christendom overnamen. Net zoals in het laboratorium van de Benedictijnen van Montecassino met de medewerking van Byzantijnse arbeiders.
Deze ambachtslieden van het marmer waren gegroepeerd in winkels. Men verwees naar gezinnen als “Cosmati” en “Vassalletto”. De familie Cosmati heeft trouwens haar naam gegeven aan de cosmatesque elementen in de traditie van de antieke mozaïken. Deze vind je terug in Rome in de Basiliek van S.Paolo fuori le mura, in San Giovanni in Laterano of in de Basiliek van de Santi Quattro Coronati. In die laatste bevindt zich zich ook het Broederschap van de Marmorari.
Wandel nog wat verder rond in de wereld van de Romeinse marmerkunstenaars. Ga naar de Basiliek van S.Maria in Trastevere, de kerk van S.Saba op de Aventijn of de Grieks orthodoxe kerk van S.Maria in Cosmedin. Daar tref je de Bocca della Verità trouwens aan.
Niet ver uit de buurt van Rome vind je getuigen van de Marmorari. Zo bijvoorbeeld een uniek ciborium in de Dom van Ferentino, een mooie gedraaide kandelaar en een bisschoppelijke troon in de kathedraal van Anagni, en in talrijke winkels en ateliers in het zuiderse Salerno.
Een heel eind verder hebben de Romeinse marmorari zelfs hun stijl gegeven aan de marmeren luifel van het Hoogaltaar van de Westminster Kathedraal van Londen.
Universiteit
De marmermeesters zijn dan ook geen geïmproviseerde kunstenaars. In 1406 werd in Rome de Università dei Marmorari opgericht. Doel was om de belangen van deze ambachtslieden van de bewerking van steen te beschermen. Ze bereidden er hun vakmanschap voor, een activiteit die meestal werd overgedragen van vader op zoon. Deze Universiteit van professionele steenhouwers maakte waarschijnlijk deel uit van de Gilde van de Metselaars. Ze verleende de titels van Leerling, Werker en Meester.
Wetend dat beroemde kunstenaars zoals Michelangelo Buonarotti, Bernini en Borromini deze Universiteit bezochten, heb je misschien zin om je zelf als steenhouwer op de proef te stellen? Ook nu nog organiseert de Universiteit van de Marmorari cursussen voor liefhebbers die de technieken van deze antieke kunst willen leren.
Voor meer info stuur je een mail naar info@universitadeimarmorari.it. Of maak een praatje met Sandro Fiorentini voor de open haard in zijn bottega in Via Margutta. Elke dag stipt om één uur organiseert hij een lunch voor de vrienden. In een typische Romeinse gezelligheid maak je kennis met deze antieke kunst. Om toegang te krijgen tot de club van de open haard, ben je of een oude vriend. Of soms is Maestro Sandro gewoon in de mood voor een gemoedelijk symposium.
