Iedereen kent Firenze als de prachtige bakermat van de Renaissance, maar wist je ook dat deze Toscaanse stad het bloeiende thuisland is van de kostbare Florentijnse irissen?
De Iristuin
In het centrum van Firenze wacht een kleurrijk park om ontdekt te worden, met maar liefst 10.000 verschillende soorten irissen.
Ze bloeien tot einde mei in de intussen beroemde Iristuin die in 1954 werd aangelegd op het oude landgoed ‘Podere dei Bastioni’ ten oosten van het centrale Piazzale Michelangelo. Hier krijgen ieder jaar de mooiste irissen de Premio Firenze in een internationale wedstrijd.
Firenze is trouwens de uitgelezen lokatie gezien de nauwe band in de geschiedenis van de stad met deze bloem. Kijk maar naar de symbolische bloem op de stadsbanier: een rode iris op een wit veld, en geen lelie zoals dikwijls ten onrechte wordt aangenomen.
In een tuin van bij de twee en een halve hectare, temidden van olijfgaarden en met een prachtig panorama over Firenze, komen en gaan specialisten, illustere botanici, tuinders en kwekers uit de hele wereld. Hier ontluiken niet alleen de irissen. De Italian Iris Society koestert haar bloemen, ze worden bestudeerd in cursussen, symposiums en tentoonstellingen en hun voortbestaan wordt verzekerd in de iris-genenbank.
De Giardino dell’Iris biedt je een van de grootste collecties in de wereld met meer dan 10.000 soorten irissen, grote baardirissen, zwaardirissen en dwergbaardirissen, Iris Sibirica, Spuria, Californica, Louisiana, de Japanse Kaempferi, antieke en historische irissen en natuurlijk de gastvrouw, Iris Fiorentina.
De orchidee van de armen
De oorspronkelijke Florentijnse iris groeide spontaan op de heuvels van Toscane. Ze gelijkt sterk op de tropisch bloem en wordt daarom ook wel de orchidee van de armen genoemd.
Volg in het late voorjaar de intense geur die doet denken aan viooltjes en je komt temidden van het fascinerend kleurenpallet van de paarse tinten van de irissen terecht.
De Florentijnse Iris pallida ziet er misschien delicaat uit, maar in feite is het een vaste plant die bestand is tegen lage wintertemperaturen en hete zomerdagen. Het is een sterke en onafhankelijke bloem die in veel opzichten symbool staat voor de ziel van het Toscaanse volk, sterk, trots en elegant.
Zo werd ze een inspirerende muze voor Hermann Hesse wanneer hij, nog jong en onbekend, begin 20ste eeuw op de Toscaanse heuvels van Fiesole wandelde en dacht aan wat latere zijn verhaal “Iris” zou worden.
Kostbare wortelstokken
De Florentijnse Iris pallida is prachtig, uniek en dat is ze nog meer onder de grond, waar haar wortelstokken zorgvuldig worden beschermd.
De jaarlijkse 25 ton wortelstokken worden bijna volledig handmatig verzameld en verwerkt volgens eeuwenoude traditionele technieken, voordat ze klaar zijn voor een wereldwijd gebruik. Zwarte wortelstokken worden sneller schoongemaakt en gedroogd en hebben al na vier maanden een intense violette geur. De witte worden zorgvuldiger behandeld en geven een superieure kwaliteit voor de productie van sterke drank.
Cosmetica, parfum, kruiden en likeur, de Florentijnse iris heeft het er voor het zeggen. In Cuba wordt ze gebruikt voor het op maak brengen van sigaren, In Frankrijk en Duitsland vind je ze in de cosmetica en de parfumindustrie. Denk er bij een aperitief nu ook aan dat heel wat distilleerderijen in de Alpen en drankindustrieën zoals Martini en Bacardi, in hun likeuren ruim gebruik maken van de wortelstokken van de irissen.
Ben je in mei in de buurt van het gehucht San Polo in Chianti, vier dan mee het Festa del Giaggiolo, waar je kunt proeven van witbier en gin, gearomatiseerd met de Florentijnse iris, “il giaggiolo” voor de kenners.
De irisneuzen
Onder de vele bezoekers van de Florentijnse Iristuin zijn er ook de “neuzen”, die mensen met een uitzonderlijk reukvermogen, de auteurs van onze parfums.
Een bijzondere aandacht geven ze aan de wortels van de Florentijnse Iris Pallida, die drie jaar gedroogd worden voordat hun essentie kan worden geëxtraheerd. Ze zijn een van de nobelste en duurste elementen in de reukpalet van de parfumerie en eens op je huid, spreken ze een persoonlijke, charismatische taal met die typische Florentijnse elegantie.
Waarom heeft Firenze de lelie als symbool die eigenlijk een iris is?
De geschiedenis van de zogenaamde “lelie” van Firenze is op zijn minst gezegd controversieel. In de Arno-vlakte groeiden er te tijde van de Florentijnse republiek spontaan honderden witte, licht blauwe irissen, de giaggiolo, geen lelies dus. Documenten uit de 15de eeuw laten weten dat het de Iris Florentina is die op het stadsschild , op de Gonfalon staat: een rode iris op een witte achtergrond en geen lelie dus.
We weten nu dat de juiste naam van de lelie van Firenze de Iris Florentina is, wat wel niets verandert aan het feit dat de Toscaanse hoofdstad bekend staat als de stad van de lelies.
Maar een variëteit van irissen met delicate witte bloemblaadjes, waaraan de zuiverheid van de Madonna werd gekoppeld, groeide eeuwen terug ook overal op de muren van de stad.
En dan stelt de vraag zich opnieuw als je de schilderijen gewijd aan de Madonna ziet. De witte iris heeft dikwijls de plaats ingenomen van een veronderstelde lelie. Onbetwistbaar de aanwezigheid van witte, gele en paarse irissen in de Aanbidding van de Herders van het Portinari triptiek van de Vlaamse schilder Hugo van der Goes. Momenteel kun je dit kunstwerk en de symbolische irissen bezichtigen in de Galleria degli Uffizi in Firenze.
Giardino dell’Iris
toegang in Viale Michelangelo 82 – Firenze
open van 25 april tot 20 mei, alle dagen van 10 tot 18 uur
