Met een blik op een donkere grijze hemel hoor je in deze periode de Italianen veelwetend zeggen ‘ja, het zijn de dagen van de merel’.
Volgens de traditie zijn de laatste drie dagen van januari en de eerste dag van februari de koudste dagen van het jaar.
Maar wat komt die merel daar bij doen? Een sympathieke legende vertelt dat een merel en haar kuikentjes, oorspronkelijk zwart zoals de mannetjes, haar toevlucht zocht in een schoorsteen om te schuilen voor de grote kou. Toen ze op 1 februari tevoorschijn kwamen waren ze grijs van het roet, zoals alle vrouwelijke en jonge mereltjes dat vandaag nog zijn.
Net op tijd voor de weersvoorspellingen van het Feest van de Candelora op 2 februari.
“Quando vien la Candelora
de l’inverno semo fora;
ma se piove o tira il vento
de l’inverno semo dentro.”
Wanneer de Candelora komt, is de winter voorbij, maar met regen en wind zitten we nog midden in de winter.
De Candelora, halverwege tussen de winterzonnewende en de lente-equinox, is zoals een poort tussen het donker en de dood van de winter en het licht van de naderende lente. Vandaar de gewoonte om het weer van de volgende weken te voorspellen: mooi weer op 2 februari is het begin van een zonnige tijd, maar met slecht weer moet je nog heel wat koude weken wachten tot de lente komt.
Je hoort de mensen op straat nonchalant spreken van deze Candelora, en zoals heel veel dingen in Italië hangt er een heel verhaal aan vast.
De Candelora, van het Latijnse Candelorum, valt 40 dagen na 25 december, de dag van de geboorte van Jezus. Daarom wordt deze dag gevierd als een christelijk jubileum met het aansteken van kaarsen in de kerk, een herinnering aan de presentatie in de tempel van Jezus, het licht van de wereld en het licht om de mensen te verlichten.
Maar we weten dat vele christelijke feestdagen geïnspireerd zijn aan oude heidense feestdagen en ook de Candelora overlapt een viering uit de Romeinse oudheid.
De Romeinen vierden het Feest van februari, wanneer de steden werden gezuiverd van de invloed van de demonen. Het ritueel geleek sterk op de Lupercali, een oud Romeins feest dat werd gevierd met fakkeltochten en ceremonies voor de zuivering van het lichaam en de vruchtbaarheid van het landbouwjaar.
Deze populaire traditie van kaarsen, van het licht dat de verandering van de seizoenen symboliseert van donker en kou naar warm en licht, krijgt al snel een christelijke betekenis.
Vanaf de Middeleeuwen was het feest goed voelbaar in Rome. Er vonden lange processies plaats, eerst naar de Basiliek van Santa Maria Maggiore, later naar de Sint-Pietersbasiliek. Er werden kaarsen op het altaar geplaatst met een rode en zilveren zijden strik en het pauselijk wapenschild voor de zegening van de paus.
In Rome is de dag van de Candelora een goede gelegenheid om de stad weer eens te gaan verkennen.
Ieder jaar sinds de zestiende eeuw wordt in de mooie en weinig gekende kerk van Santa Maria dell’Orto in Trastevere tijdens de mis van 11 uur de ‘Candelora dei fiumaroli’ gevierd met de ontroerende momenten van de zegening van de kaarsen en de uitdeling aan de gelovigen. Het antieke broederschap van S.Maria dell’Orto deelt de kaarsen uit aan de ‘fiumaroli’, iedereen die leeft om en rond de Tiberrivier of aan de kusten van Rome, brandweer en politie, sportfederaties, roeiclubs, culturele verenigingen of zeemannen. Met de zegening van Don Michele Caiafa ‘behoeden de kaarsen tegen gevaar en ziekte en bereiden het pad van licht naar Pasen voor’.
Ga nog even terug in de tijd en je ontdekt dat deze majestueuze kerk haar bestaan dankt aan een wonder uit de vijftiende eeuw. Een zieke boer, getroffen door een zware verlamming, verkreeg de genezing na het aanbidden van de Madonna, geschilderd op de muur naast zijn huis. Hier werd eerst een kleine votiefkapel en later een echte kerk gebouwd, gesponsord door twaalf gildes, waaronder groenteboeren, kruideniers, wijnboeren en ‘fruttaroli’, de fruitboeren.
Je ziet een mooie mozaïek van deze fruttaroli voor het hoofdaltaar en op de derde zondag van oktober vindt nog ieder jaar de suggestieve ceremonie van de gezegende appels plaats.
Ook hier gaan wereldlijk en geestelijk hand in hand. Het feest herinnert de oude gildes, p.s. die ook openstonden voor de vrouwen, voor hun concrete bijdrage aan de artistieke rijkdom van de kerk, met een toegewijde reden. Volgens de leer van de Heilige Paulus ‘eenheid in verscheidenheid’ verdeelt het hoofd van het gezin aan tafel het fruit in stukjes onder de leden van zijn familie.
Nog een reden om even te blijven staan in de Kerk van S. Maria dell’Orto?
Hier werden in 1945 enkele scènes gedraaid van de film “Roma Città Aperta” van Roberto Rosellini, een van de belangrijkste films van het Italiaanse neorealisme.
Wie de film heeft gezien, herinnert ongetwijfeld de dramatische scène aan het einde van de film, waarin de actrice Anna Magnani achter de vrachtwagen rent waarin haar verloofde wordt afgevoerd en waarbij ze zelf wordt neegeschoten.
