Het kloosterleven heeft een beslissende rol gespeeld in het middeleeuwse economisch en maatschappelijk leven. Toen het ontstond, verkeerde Italië in chaos. Steden en dorpen waren verwoest, het platteland was leeggelopen, centraal gezag functioneerde niet en perifeer gezag was ontaard in repressie. Het Italiaanse volk verdrong zich rond de kloosters om te ontsnappen aan geweld en tirannie en bood in ruil daarvoor zijn arbeidskracht aan.
De grote kloosters veranderden geleidelijk in versterkte steden, autarkisch, gesloten en afgezonderd van de wereld. Een abt van een klooster als dat van Montecassino was absoluut heerser in een kleine staat en in hoge mate onafhankelijk. Hij genoot speciale privileges, hief tol, sloeg munten en was vrijgesteld van belasting. Kloosters namen troepen in dienst, oefenden rechtspraak uit en waren vrij van elke vorm van controle van de kant van het Kerkelijk gezag.
Door de voortdurende stroom van omvangrijke schenkingen van koningen en grootgrondbezitters die bevreesd waren voor hun persoonlijk zielenheil, werden kloosters almaar groter en dreigden pachters gedegradeerd te worden tot horigen. De kloosters concentreerden de burgerlijke, religieuze en militaire macht in eigen hand enkel om het hoofd bieden aan een noodtoestand. Maar door er misbruik van te maken pleegden ze uiteindelijk verraad aan de missie die Benedictus hen met zijn Regel had willen meegeven.
Intussen bewezen ze ons wel een onschatbare dienst: de redding van het culturele erfgoed van Rome. Want het waren de bibliotheken van de grote benedictijnse kloosters die kostbare klassieke werken bewaarden en aan ons doorgaven.
