In mijn boek “Innemend Italië” vermeldde ik dat de meest voorkomende straatnaam wellicht “Via Roma” is. Al had ik het niet nageteld. Ondertussen ben ik wijzer geworden (en dus jammer genoeg ook wat ouder) en heb ik het gewoon opgezocht. Inderdaad. De befaamde straatnaam komt 7870 maal voor en verovert daarmee ruimschoots de eerste plaats. Alleen is deze benaming totaal zinloos, want al tweeduizend jaar weten we dat alle straten naar Rome leiden.
Veruit de meest bekende Via Roma ligt in het mondaine San Remo, de aankomstplaats van de wielerklassieker Milaan – San Remo, die sinds 1905 wordt verreden. Op enkele uitzonderingen na eindigt deze lenteklassieker steevast op deze brede boulevard. Alleen is er een kleine “maar” bij. De renners zouden wel in omgekeerde richting moeten spurten willen ze ooit in Rome aankomen. Ter info: Eddy Merckx is hier nog steeds recordhouder met 7 overwinningen.
Minder legendarisch is de Via Roma in Roccamondolfi in de Molise. Het straatje is smal, steil, hobbelig, bochtig en geplaveid met kleine, platte steentjes die volgens een eenvoudig patroon zijn aangebracht. Mochten het kinderkopjes zijn geweest, de helling had een plaatsje verdiend in een Vlaamse wielerklassieker. Vooral de middeleeuwse poort zou tot het nodige gedrum en ellebogenwerk hebben geleid. Sensatie verzekerd! Ook de wielertoeristen zouden er hun gading vinden maar nadien fraai ontgoocheld zijn omdat er op de top geen café te vinden is om er van een welverdiende erePalm te kunnen genieten.
WAAR ZIJN DE VROUWEN?
Op plaats 94 vinden we koningin Margherita, echtgenote van Umberto I die zelf op 20 staat. Het is me echter niet duidelijk waar ze deze eer vandaan haalt. Heeft ze dit te danken aan haar mecenaat voor de kunstenaars of eerder voor haar inzet bij de uitbouw van het Rode Kruis? Ik hoop dat ze haar populariteit niet enkel wist te verzilveren omwille van de befaamde Napolitaanse Pizza Margherita die naar haar werd genoemd.
Regina Margherita is de enige vrouw in de top-100, ten minste als we het blik “heiligen” nog even gesloten houden. In die zin volgt Italië de trend van België. Maar in tegenstelling tot bij ons worden in Italië een massa kunstenaars en wetenschappers vereeuwigd. De bronzen medaille wordt weggekaapt door de natuurkundige Marconi. De beide andere vorsers zijn Alessandro Volta (32) en Nobelprijswinnaar Enrico Fermi op 42. Galileo Galilei vinden we daar net achter. De oversteek van de Atlantische Oceaan (in dienst van Spanje!) levert Christoffel Colombus daarentegen een 31ste stek op.
Dante Alighieri staat op 5 en Giuseppe Verdi op 8. Daarmee voert hij het peloton van 5 componisten aan terwijl de auteurs met 9 geselecteerden goed vertegenwoordigd zijn. Naar beeldende kunstenaars is het dan wel weer zoeken. Pas op plaatsje 56 staat Michelangelo en Rafaël weet zich nog net in de top-100 te wringen. Allround man Leonardo da Vinci moet zich tevreden stellen met plaats 33. Geen spoor van Bernini, Giotto, Botticelli…
WAPENGEKLETTER
Een belangrijke grabbelton voor inspiratie is de eenmaking van Italië of de Risorgimento. Garibaldi bekleedt met 5472 straatnamen de tweede plaats en Giuseppe Mazzini valt net buiten het podium. Cavour komt op plaats 6 terecht. Zelfs de Risorgimento op zich krijgt aardig wat naamborden. Wel jammer dat Rome zelfs geen steegje kon vinden voor Anita Garibaldi, de echtgenote van de vrijheidsheld die zelf vereerd wordt met een straat, een plein en zelfs een brug.
Anita werd gepaaid met een standbeeld. Heftig zwaait ze met een revolver terwijl ze als een Braziliaanse furie naar het slagveld galoppeert. Alleen blijft ze echter verscholen tussen de struiken en de bomen terwijl honderd meter verder Giuseppe, statig gezeten op zijn strijdros, vanop het hoogste punt van de Gianicolo Rome triomfantelijk overschouwt.
Op plaats 90 vinden we dan weer Goffredo Mameli. Goffredo Wie? Even uitleggen: Mameli is de tekstschrijver van het Italiaanse volkslied Fratelli d’Italia, of de Inno di Mameli. Hij deed dit op 21-jarige leeftijd in 1861. Hetzelfde jaar stierf hij reeds. Maar de impact van dit lied, net voor de aanvang van een belangrijke sportwedstrijd, veroorzaakt nog steeds kippenvel als het door duizenden fans luidkeels wordt meegebruld. Ook na het behalen van een titel kan het menigeen ontroeren. Sportcommentator Renaat Schotte troostte zichzelf na de nederlaag van Wout van Aert tegen de Italiaan Filippe Ganna tijdens de jongste wereldkampioenschappen wielrennen te Leuven. Hij troostte zich met het allermooiste volkslied ter aarde. Wij ook. Terloops, het Va Pensiero van Verdi maakt evenveel emoties los.
Rome is niet de enige stad die vereeuwigd wordt in een straatnaam. Zo ook Vittorio Veneto waar tijdens de Eerste Wereldoorlog hevig gevochten werd tegen het Oostenrijks-Hongaarse leger. Trouwens nog enkele aardrijkskundige namen, verbonden met die bloedige periode en regio, eisen hun plaats op. Naast de Monte Grappa vinden we ook twee rivieren: de Piave en de Isonzo. De veldslagen rond deze laatste eiste langs beide zijden samen 300.000 slachtoffers.
VREEMDE EENDEN
Groepen naoorlogse politici liggen verspreid over de lijst evenals historische data van referenda en krijgshaftige overwinningen. Maar hier en daar ontdekken we een deelnemer die een eenzame strijd levert. John Kennedy is de enige buitenlander (plaats 66) en Aldo Moro op plaats 14 dan weer de meest recente. Deze voormalige premier werd in 1978 door de Rode Brigades ontvoerd en na 55 dagen van gijzeling vermoord teruggevonden in een Renault 4 in de Via Michelangelo Caetani te Rome. Het is nog steeds niet heel duidelijk wie toen op de rem gestaan heeft om de onderhandelingen rond zijn vrijlating aan te vatten. Terloops, Caetani was een 19de-eeuwse edelman en politicus met een grote interesse voor kunst en literatuur in het bijzonder.
Op nummer 10 staat paus Johannes XXIII. Hij is de enige kerkvorst die de top-100 haalt. Hij is wel de kopman van de Vaticaanse ploeg die naast hem nog 7 vertegenwoordigers kent. Daarbij slechts twee vrouwen: Maria op plaats 57 en Santa Lucia (71). Van de heilige Catharina van Siena, patrones van Italië, is geen spoor te bekennen. De eerste mannelijke vertegenwoordiger is zelfs de heilige Rochus (plaats 26) die zijn ploeggenoten Antonius en Franciscus achter zich laat. Johannes en Martinus staan nog net op de foto.
Er bestaan natuurlijk ook leuke straatnamen die op verre na die lijst niet halen. De Via del Purgatorio komt enkele malen voor en niet verrassend ook in Firenze, de thuishaven van Dante. Het is weliswaar een doodlopende straat. Hier was het Fiorentijnse stadsbestuur er wellicht niet met de gedachten bij want volgens het katholieke geloof is het vagevuur een doorgangsfase naar de hemel. En voor zover ik weet heeft de kerk nog altijd een en ander te zeggen in Italië. Tenzij de verkozenen des volks zich hebben laten meeslepen door een parkeerruimte in de buurt. Deze kreeg de naam Parcheggio dell’ Inferno. De Fiorentijnen kennen hun klassiekers.
Een smal straatje in de stationsbuurt van ditzelfde Firenze draagt de prachtige naam Via delle belle Donne. Wat daarvan aan de basis ligt is mij niet bekend al heb ik zo mijn idee. Een zijstraat daarvan is de Via del Moro. Benieuwd hoelang deze straatnaam nog stand zal houden. Maar we willen niet muggenziften. Daarvoor moeten we in Verona zijn in de Via Ponte Pignolo.
Ik durf deze bijdrage af te sluiten door enigszins af te wijken van het onderwerp. Een van de mooiste plaatsnamen die we ooit tegenkwamen is Casa Innamorati. Het is een kleine frazione van Amandola, wat op zich ook reeds een aardige naam is. Amandola telt ongeveer 3.400 inwoners en telt vijftig (!) afzonderlijke gehuchten, verspreid in de Monti Sibillini.
