Het Ospedale della Pietà in Venetië

Het (Pio) Ospedale della Pietà (“(Devote) Gasthuis van Liefdadigheid”) is onlosmakelijk verbonden met de naam van componist Antonio Vivaldi. De instelling was een klooster, weeshuis en muziekschool in Venetië. Vandaag is het gekend onder de naam Santa Maria della Pietà (istituto provinciale per l’infanzia).

Het Ospedale della Pietà werd in 1346 in Venetië gesticht door Pietruccio van Assisi. Hij was een franciscaner monnik die persoonlijk wat wilde doen aan de dramatische situatie waarmee sommige kinderen op het eiland te kampen hadden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan pasgeborenen uit onwettige relaties en prostitutie, die aan hun lot overgelaten werden of verdronken in de grachten.

Dankzij de aalmoezen die werden ingezameld begonnen Pietruccio en zijn aanhang voor verlaten kinderen te zorgen. Men plaatste ze in 17 huizen in Santa Giustina in de wijk Castello. De Senaat van de Republiek gaf de monnik toestemming om het ziekenhuis op te richten, maar ook twee scholen, één voor jongens en één voor meisjes. Fra’ Petruccio verzamelde overal in de stad aalmoezen uit naam van in de steek gelaten kinderen. Daarbij gebruikte hij de kreet “genade, barmhartigheid!”, wat bepalend werd voor de naam van het instituut.

La Pietà was zeker niet het enige ziekenhuis in Venetië. Men weet van nog drie anderen. Zo was er één waar mensen met syfilis werden gehuisvest. Een ander, dat van de Mendicanti, hielp bedelaars. Tenslotte was er het Ospedaletto dei Derelitti, dat mensen hielp die aan syfilis leden, armen, zieken, wezen en gehandicapten. Deze vier ‘ospedali’ waren een soort sociale zekerheid avant la lettre. De stad Venetië had het beheer van de sociale zekerheid als het ware uitbesteed aan deze vier instellingen. Het verklaart waarom elk van deze ospedali voor een stuk een educatieve functie op zich nam, met name rond muziekonderwijs.

Figlie del Choro

Uit alle ziekenhuisbewoners werd een klein aantal getalenteerde ‘dochters’ geselecteerd om een eigen ‘choro’ of koor te vormen, bestaande uit muzikanten en zangers. De concerten van deze ‘figlie del choro’ (dochters van het koor) vonden plaats ter gelegenheid van de belangrijkste liturgische gelegenheden. Om het prestatieniveau hoog te houden riepen de ospedali de hulp in van gerenommeerde maestro’s. Immers, uit de concerten kon men veel donaties en aanbiedingen halen.

Eind zeventiende, begin achttiende eeuw verkregen deze concerten met gewijde muziek, gebracht door volledig vrouwelijke muziekgezelschappen, veel belangstelling. Daarbij trokken ze buitenlandse bezoekers, intellectuelen en heersers aan.

Het moet gezegd, het Ospedale della Pietà was een succesverhaal, mede ondersteund door magistraten van de Republiek. Hun decreten droegen bij tot het steeds grotere succes van de onderneming. Net als het beschermheerschap van de Doge van Venetië overigens. Zijn steun zorgde er immers voor dat men steeds de nodige fondsen bij elkaar kon brengen om het budget rond te krijgen. Ondanks de schenkingen en legaten van vrome weldoeners waren er immers steeds middelen te kort. Het aantal bewoners van het ospedale nam steeds toe, waardoor er een steeds grotere behoefte aan nieuwe gebouwen voor de opvang en verzorging van kinderen ontstond. Tussen 1388 en 1493 vonden verschillende uitbreidingen plaats.

Voorkeursbehandeling

Bij de Pietà kregen de “dochters van het koor” een voorkeursbehandeling. De andere kinderen leerde men eerder bescheidener werken. Ze kregen bovendien een rijker voedselrantsoen en ontvingen zelfs kleine geldsommen, namelijk een commissie op de verkoop van zitplaatsen tijdens de concerten.   kregen ook de kans om hun plaats binnen de hiërarchische organisatie van de Pietà te verbeteren. Ze konden “bevoorrechte dochters”, “onderleraar” of zelfs “leraar” worden.

Je kunt daarom gerust stellen dat voor deze vrouwen, die als kind een uitzichtloos bestaan in het vooruitzicht hadden, dankzij muziek een vorm van professionele erkenning konden krijgen. Maar alle succes heeft zijn prijs: voor de figlie del choro was dat het verbod om vóór hun veertigste te trouwen. Ze moesten ook verplicht hun muzikale carrière stopzetten van zodra ze de Pietà verlieten. Slim bekeken, want hierdoor vermeed de instelling externe concurrentie door ex-studenten. Het spreekt voor zich dat heel wat figlie del choro de Pietà hun leven lang trouw bleven.

Beroemdste muziekleraar van het Ospedale: Vivaldi

Het instituut is onlosmakelijk verbonden met zijn beroemdste muziekleraar ooit. Componist Antonio Vivaldi was er vanaf 1703 vioolleraar, en bekleedde er diverse functies tot 1715, en later weer van 1723 tot 1740. Veel van zijn gewijde en vocale muziek schreef hij speciaal om in de Pietà te worden uitgevoerd. Je kunt meer lezen over Antonio Vivaldi en zijn rol bij de Pietà in dit artikel.

Het Ospedale della Pietà onderging door de eeuwen heen vele wijzigingen, maar de missie bleef onveranderd, namelijk hulp bieden aan jongeren in moeilijkheden. De instelling overleefde de passages van Napoleon, de Oostenrijkers en het fascisme.

Tegenwoordig biedt het instituut opvangaccommodatie voor moeders in moeilijkheden, of ze nu Italiaans of buitenlands zijn. Men vangt nog steeds minderjarigen op, en de aandacht voor cultuur en in het bijzonder voor muziek is niet verloren gegaan. In de kerk van de Pietà worden internationale festivals en concerten van Italiaanse en buitenlandse orkesten en koren georganiseerd. Bovendien is er een concertseizoen met barokmuziek.

Over Steven Van Raemdonck 246 Artikelen
Steven Van Raemdonck is één van de oprichters van Taste Italy vzw, en neemt de voorzittersfunctie van de vereniging waar.

Taste-Italy.be maakt gebruik van cookies. Door onze website te bezoeken verklaar je je hiermee akkoord. Meer informatie

De cookie-instellingen op deze website zijn ingesteld op 'cookies toestaan" om de surfervaring te verbeteren. Als je doorgaat met deze website te gebruiken zonder het wijzigen van de cookie-instellingen of je klikt op "Accepteren" dan ga je akkoord met deze instellingen.

Sluiten