Elke Italiëliefhebber die regelmatig door zijn favoriete land reist, kent wel dat typische fenomeen: je komt ontelbare stadjes tegen die er stuk voor stuk onooglijk uit zien en waar je normaliter geen minuut zou doorbrengen. Tot je de gelegenheid krijgt van naderbij kennis te maken: dan blijkt dat onooglijke stadje plots te bulken van de historische en architectonische schoonheid. Zo overkwam het mij nog maar eens in de Val Seriana met hoofdplaats het stadje Clusone, in het noorden van de provincie Bergamo.
Zeg nu zelf, een stadje van zo’n 8500 inwoners, aan de rand van de Alpen, in het noorden van de provincie Bergamo. Met schijnbaar weinig zichtbare attractiviteit. Waarom zou je daar halthouden? Ik geef je alvast één goede reden: maak eens een wandeltochtje door Clusone met lokaal historicus Mino Scandella.
Klassensysteem
Hij laat je dingen zien waar je geen aandacht aan zou schenken, al zijn ze er wel degelijk. De eerste sporen van bewoning op de heuvelrug van Clusone dateren van voor de Romeinse tijd. In de Middeleeuwen was de bebouwing een perfecte afspiegeling van de toen erg gelaagde maatschappij. Tot vandaag zie je in het stratenplan deze kasteverdeling makkelijk terug. Beneden aan de heuvel woonden de gewone burgers. Een laagje hoger tref je ook vandaag nog de palazzi aan van de aardse heersers, de toenmalige aristocratie. Vanzelfsprekend worden de hoogste straten voorbehouden voor het goddelijke niveau. Daar woont de clerus maar bevindt zich bijvoorbeeld ook de basiliek, die het ganse stadje overschouwt.
Clusone, op 650 m boven de zeespiegel, is de belangrijkste plaats van de Val Seriana. Deze verdient haar naam aan de rivier Serio die er doorheen vloeit. Over de herkomst van de naam Clusone bestaan een aantal theorieën. De meest gangbare is dat de naam teruggaat op het Latijn Clausus, “gebied omringd door bergen”.
Treffender kun je Clusone inderdaad niet beschrijven. Het kost je ook wel enige inspanning er te geraken. Niet zozeer vanwege de bergen. Maar de SP 671 die de stad met Bergamo verbindt, is één van de drukst bereden wegen, niet enkel van de regio maar zelfs van heel het land. Heel wat Milanezen zoeken ’s avonds of in het weekend rust in het noorden van de provincie, en een alternatieve route is er gewoon niet.
Beschilderde stad
In de eerste helft van de 15e eeuw ging het gehele gebied over in handen van de Republiek Venetië. Dat gebeurde in 1427 na een uitdrukkelijk verzoek van Bergamo en zijn dalen. Het werd in 1428 bekrachtigd door de Vrede van Ferrara. De Serenissima garandeerde een verlaging van de belastingen en bood meer autonomie. Daardoor brak een periode van sociale rust aan waarin het hele gebied bleef bloeien.
Omwille van de talloze schilderingen op de gevels van de huizen noemt men Clusone ook wel de ‘città dipinta’. Je hoeft inderdaad maar een klein uitstapje in het stadje te maken om fraaie en minder fraaie beschilderingen aan te treffen.
Op weg naar Clusone tref je veel industrieel erfgoed. Deze regio kende immers ooit een rijke textieltraditie tot ook Italië getroffen werd door het fenomeen van de globalisering. Er blijven her en der nog bedrijven over, maar vaak is de productie zelf verhuisd naar lageloonlanden. Globalisering, weet je wel.
Clusone zelf is ondermeer bekend van de minerale waters van Fonti Pineta, gebotteld uit een lokale bron en gekend voor zijn lage hoeveelheid natrium, het laagste zelfs van de regio Lombardije. In andere bijdragen hebben we het over enkele opmerkelijke bezienswaardigheden: de Basilica Santa Maria Assunta e San Giovanni Battista, het Oratorio dei Disciplini en het Orologio Planetario Fanzago.
Blijf deze reeks volgen en verneem alles over deze toppers.
