Charles Ponzi, leven van een meester-oplichter
Een Ponzischema is een frauduleus opgezet investeringssysteem waarbij het geld van nieuwe beleggers gebruikt wordt om eerdere investeerders uit te betalen. Natuurlijk gaat de kruik maar zolang te water tot ze barst, en vroeg of laat blijven gedupeerden achter, dat kan niet anders. Maar wist je dat de “uitvinder” hiervan een Italiaan was? We vertellen je graag zijn levensverhaal.
Lees het voorgaande in vier afleveringen, startend met dit artikel.
In twee federale aanklachten werd Ponzi aangeklaagd voor 86 gevallen van postfraude en riskeerde hij levenslange gevangenisstraf. Op aandringen van zijn vrouw bekende Ponzi op 1 november 1920 schuld aan één aanklacht voor rechter Clarence Hale. Ponzi werd veroordeeld tot vijf jaar federale gevangenisstraf.
Massachusetts
Ponzi werd na drieënhalf jaar vrijgelaten en werd bijna onmiddellijk aangeklaagd voor 22 staatsaanklachten van diefstal. Dit verraste Ponzi, want hij dacht dat hij een deal had gesloten waarin de staat alle aanklachten tegen hem zou laten vallen als hij schuldig zou pleiten aan de federale aanklachten. Hij spande een rechtszaak aan en beweerde dat hij met dubbele vervolging te maken zou krijgen als Massachusetts hem in feite opnieuw zou berechten voor dezelfde overtredingen die in de federale aanklacht waren genoemd.
Deze zaak, Ponzi versus Fessenden, ging tot het Amerikaanse Hooggerechtshof. Op 27 maart 1922 oordeelde het Hooggerechtshof zijn klacht ongegrond omdat Massachusetts hem aanklaagde voor diefstal terwijl de federale overheid hem aanklaagde voor postfraude, ook al impliceerden de aanklachten dezelfde criminele operatie.
In oktober 1922 werd Ponzi berecht voor de eerste 10 aanklachten van diefstal. Omdat hij insolvent was, fungeerde Ponzi als zijn eigen advocaat. Omdat hij in de rechtbank net zo overtuigend sprak als waren het zijn bedrogen investeerders, werd hij door de jury vrijgesproken van alle aanklachten… Er volgde nog een tweede én derde proces, en uiteindelijk werd Ponzi veroordeeld tot nog eens zeven tot negen jaar gevangenisstraf als “een gewone en beruchte dief”. Men ondernam pogingen om hem in 1922 te laten deporteren als ongewenste vreemdeling.
Florida
In september 1925 werd Ponzi op borgtocht vrijgelaten toen hij in beroep ging tegen de veroordeling door de staat. Hij vluchtte naar de wijk Springfield in Jacksonville, Florida. Onverbeterlijk als hij was, richtte hij het Charpon Land Syndicate op (“Charpon” is een samenvoeging van zijn voor- en achternaam) in een poging te profiteren van de landhausse in Florida. Hij bood investeerders kleine stukken land aan, waarvan sommige onder water stonden, en beloofde daarbij 200% rendement in 60 dagen.
In werkelijkheid was het oplichterij want hij verkocht moerasland in Columbia County. Ponzi werd in februari 1926 door een grand jury in Duval County aangeklaagd en beschuldigd van het overtreden van de trust- en effectenwetten van Florida. Een jury bevond hem schuldig aan de effectenbeschuldigingen. De rechter veroordeelde hem tot een jaar in de Florida State Prison. Ponzi ging in beroep tegen zijn veroordeling en werd vrijgelaten nadat hij een borgsom van $ 1.500 had betaald.
Vervolgens reisde hij naar Tampa, waar hij zijn hoofd kaal schoor en een snor liet groeien. Hij probeerde het land te ontvluchten als bemanningslid op een koopvaardijschip op weg naar Italië. Daarbij onthulde hij zijn identiteit aan een scheepsmaat. Dit kwam een hulpsheriff ter ore, die het schip volgde naar zijn laatste Amerikaanse aanloophaven in New Orleans. Daar arresteerde men hem. Nadat Ponzi’s verzoeken aan president Calvin Coolidge en Benito Mussolini voor zijn uitzetting werden genegeerd, stuurde men hem terug naar Massachusetts om zijn gevangenisstraf uit te zitten. Ponzi zat nog eens zeven jaar in de gevangenis.
Ondertussen probeerden overheidsrechercheurs Ponzi’s ingewikkelde rekeningen te traceren. Ze slaagden er nooit in om het financieel kluwen te ontwarren. Ze konden alleen maar concluderen dat er miljoenen dollars door zijn handen waren gegaan.
Italië
Ponzi kwam vrij in 1934. Met de vrijlating kwam er onmiddellijk een bevel om hem naar Italië te deporteren. Hij vroeg om volledige gratie van de gouverneur van Massachusetts, Joseph B. Ely. Op 13 juli wees Ely het beroep echter af. Ponzi’s charismatische zelfvertrouwen was verdwenen en toen hij de gevangenispoorten verliet, wachtte een woedende menigte hem op. Hij vertelde verslaggevers voordat hij vertrok: “Ik ging op zoek naar problemen en ik vond ze.” Op 7 oktober werd Ponzi officieel gedeporteerd.
Zijn echtgenote Rose bleef in de VS en scheidde in 1937 van Ponzi. Ze had Boston niet willen verlaten en Ponzi was hoe dan ook niet in staat haar te onderhouden.
In Italië sprong Ponzi van plan naar plan, met weinig succes. Uiteindelijk kreeg hij een baan in Brazilië als agent voor Ala Littoria, de Italiaanse staatsluchtvaartmaatschappij. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de luchtvaartmaatschappij echter stilgelegd nadat de Britse inlichtingendiensten tussenbeide kwamen en Brazilië de kant van de geallieerden koos. In die tijd schreef Ponzi ook zijn autobiografie.
Dood
Ponzi bracht de laatste jaren van zijn leven in armoede door en werkte af en toe als vertaler. Zijn gezondheid ging achteruit en in 1941 werd hij door een hartaanval aanzienlijk verzwakt. Zijn gezichtsvermogen begon achteruit te gaan en in 1948 was hij bijna volledig blind. Een hersenbloeding verlamde zijn linkerbeen en arm. Ponzi stierf op 18 januari 1949 in een liefdadigheidsziekenhuis in Rio de Janeiro, het Hospital São Francisco de Assis van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro.
