Vertel me wat je eet en ik vertel je wie je bent (7): Aan tafel met Caravaggio

 

De meest originele schilder van de 17de eeuw, het vervloekte genie, heeft waarschijnlijk meer van wijn en voedsel in zijn schilderijen genoten dan tijdens zijn dagelijkse maaltijden.

Wanneer hij, twintig jaar oud, in Rome belandt wordt hij dankzij een oom door een monseigneur ontvangen. In de curie krijgt hij een karige maaltijd van salade, naar zijn zeggen als voorgerecht, hoofdschotel en dessert.

Nadien vindt hij dankzij zijn geniaal schildertalent in ruil voor zijn schilderijen in een herbergier op Piazza Navona een grotere weldoener voor zijn maag.

Gefascineerd door de prachtige lichteffecten van zijn uniek schildertalent beginnen ook Romeinse aristocraten werken te bestellen en Caravaggio wordt gekozen om de kapel van de Kerk San Luigi dei Francesi te voltooien.

Het excentriek en twistziek karakter van de schilder doet het geluk al snel keren en een paar jaar later moet hij zich terug  tevreden stellen met een armoedig maal.

 

Caravaggio en de artisjokken

De geniale schilder was geen geliefde gast in de hosterie.

Uitgerust met een sabel en zijn ingeboren brutale blik komt hij in Rome de Osteria del Moro binnen en bestelt artisjokken.

Wanneer een jonge kelner hem de artisjokken brengt, vraagt hij welke in olie en welke in boter zijn gekookt. Zich onbewust van de agressieve inborst van Caravaggio antwoordt de jongen “gewoon ruiken om ze te herkennen”. Wat niet in goede aarde valt bij het wild temperament van de kunstenaar die bord en artisjokken in het gezicht van de jongen gooit en hem met getrokken zwaard achtervolgt. Einde van zijn diner in een Romeinse hosteria.

 

Caravaggio en wijn

Het lijdt geen twijfel dat  Caravaggio een intense relatie met wijn had. Hij genoot er met volle teugen van tijdens zijn bewogen leven maar hij wist ook een allegorische wijnliefde meesterlijk  te vertolken met verf en penseel.

Denk maar aan het beroemde schilderij van de god Bacchus, bewaard in de Galleria degli Uffizi in Firenze.  Sommigen zien een jonge dronken god die bewust geniet van de wijn in zijn glas. Anderen kijken naar de symbolen van het katholicisme. Zo de beker wijn, die de jonge dronken Bacchus in zijn hand houdt,  volgens de liturgie het bloed van Christus. Zo de kroon van wijnbladeren met kleine trossen zwarte en witte druiven, symbolen van dood en wederopstanding.

In een ander schilderij, bewaard in de Galleria Borghese in Rome, zie je een zieke bleke Bacchus waarin vele critici de passie van Christus hebben gezien. De tros gele rotte  druiven die Bacchus in zijn rechterhand houdt zou een symbool van dood en vergankelijkheid zijn.

 

Het fruit van de stillevens

Caravaggio’s “Fruitmand” wordt beschouwd als het eerste Italiaanse stilleven, en misschien wel het beroemdste stilleven uit de geschiedenis van de kunst, nu bewaard in de Pinacoteca Ambrosia van Milaan. Geen traditionele decoratieve functie, het zomerfruit in een rieten mand is hier voor het eerst de absolute hoofdrolspeler van het tafereel. En ook dit schilderij is doordrenkt van christelijke symbolen. Je ziet een volle fruitmand in het midden van een kale tafel. Maar als je goed kijkt, zijn de bladeren verdord, de vruchten verrot, de druiven uitgedroogd, een verborgen teken voor de vergankelijkheid van het leven.

Anderzijds stond Caravaggio ook bekend als een realistische schilder die hetgeen hij zag niet idealiseerde. Zo realistisch dat zijn schilderij “Jongen met een mandje fruit” door tuinbouwwetenschappers werd geanalyseerd en die in staat waren de cultivars van alle vruchten in het mandje te bepalen.

 

Het Emmaüsmaal

Ondanks het twistziek karakter zijn de schilderijen van Caravaggio doordrongen van episodes uit het evangelie.

Wanneer Cleopla en een andere apostel een reiziger uitnodigen om met hen samen te eten in een herberg, schildert hij niet alleen een tafel met een overvloed aan eten en tafelgerei.

In het Emmaüsmaal, een doek bewaard in de National Galery, zitten de gasten aan een tafel met een zwaar gedecoreerde tapijt, bedekt met een fris wit tafelkleed. Op tafel staat een fruitmand, een bord met een kip, een kan wijn, een fles water en glazen. Voor  ieder personage ligt een brood.

Op het ogenblik dat Caravaggio het tafereel schildert, breekt Christus het brood en zegent hij de wijn. Is dit het moment dat de twee apostelen hun verrezen meester herkennen? En wat over de andere symbolen? De dood van de kip,  de granaatappel voor de opstanding na het vergoten bloed, de dood van de zwarte druif en het leven van de witte druif, het typisch christelijk symbool van de vis?

In een tweede versie krijgt het Emmaüsmaal een heel wat soberder uitzicht. Een tafel voor arme pelgrims, met een brood, een vis en een kruik wijn. Een teken van het persoonlijk duister drama van de  rusteloze schilder?

 

De Locanda del Cerriglio van Caravaggio

Zoek in het oude hart van Napels, achter de Piazza della Borsa, naar de trappen van Cerriglio. In dit verborgen kronkelig steegje, met zijn breedte van een meter het smalste van Napels, wordt je in een ander tijdperk gekatapulteerd.

Je moet maar een paar meter door het steegje lopen om een oude taverne te ontdekken die al sinds de jaren 1400 bekend stond als  “La locanda del Cerriglio”.

Zowel de keuken als de wijn waren een trekpleister voor de  bezoekers. Edelen die de spanning van een ervaring met de  echte Napolitanen zochten, plebejers die voor weinig geld kwamen eten, kunstenaars hongerig naar inspiratie. Kunstenaars zoals Michelangelo Merisi, bekend als Caravaggio.

Blijf even staan op de trappen die naar de herberg brengen. Het was hier dat Caravaggio,  in oktober 1609, dronken van de wijn, zijn leven riskeerde in een agressie. Hij viel hier bloedend op de grond, versuft van de slagen. De schilder  overleefde de aanval maar bleef diep getekend in zijn gezicht en in zijn geest. Men vermoedt dat “het litteken” een wraak was voor een belediging van de eer, zoals vereist werd door de code van de onderwereld in die tijd.

Gelukkig bleef Caravaggio in zijn stormachtig leven ook na de aanval in Napels schilderen en meesterwerken van onschatbare waarde produceren. Drie grote werken kun je in Napels bewonderen in Palazzo Zevallos Stigliano, in het Capodimonte Museum en in de Pio Monte di Misericordia.

 

De Taverna d’o Cerriglio vandaag

Na een lange tijd werd de oude taverne in 2014 heropend.

Je vindt er een warme sfeer met historische foto’s en citaten op de muren en een keuken met de smaken van de Napolitaanse doc traditie.

Wat dacht je van een gezellig voorgerecht voor twee met “Le sette opere di misericordia” naar keuze van de chef of met “Nannina ‘a Rossa”, een parmigiana di melanzane? Ga verder met gehaktballetjes van octopus, paccheri met pompoen en mosselen,  ziti met een Napolitaanse ragout en een “Ritratto ‘e mare”, een smakelijk portret van garnalen, geroosterde inkt- en zwaardvis.

Kies je wijn uit de ruime selectie van de taverne met ook een uitstekende huiswijn en opteer misschien voor de robijnrode Lacryma Christi van de Vesuvius. De legende vertelt dat Lucifer een stukje van het paradijs stal en daarna wegzonk in de ingewanden van de hel, in een kloof waaruit de Vesuvius is ontstaan. Toen Jezus het Gestolen paradijs in de Golf van Napels herkende,  huilde hij en uit zijn tranen werden de wijngaarden van deze wijn geboren. De perfecte wijn voor de geniale pittore maledetto.

La Locanda del Cerriglio- Via del Cerriglio 3- Napels