La Foce is een uitgestrekt landgoed met een bijzondere geschiedenis. Het ligt in de Val d’Orcia (Toscane), even ten zuiden van Montepulciano. Middelpunt van het landgoed is de fraaie, op een heuvel gelegen Villa La Foce, die omringd wordt door schitterende tuinen.
Panoramisch zicht op de tuinen van La Foce
Op de plek van de villa lag sinds de 15e eeuw een herberg voor de pelgrims die over de Via Francigena hun tocht naar Rome liepen. Deze locanda en de terreinen eromheen kwamen al snel in het bezit van het befaamde Ospedale di Santa Maria della Scala in Siena.
Aan de recente geschiedenis van de villa is vooral de naam van Iris Origo (eigen naam: Iris Margaret Cutting) verbonden. Iris was een kind van vermogende Brits-Amerikaanse ouders die de hele wereld afreisden en vooral vaak in Italië verbleven. Na de vroege dood van haar vader kocht haar moeder de Villa Medici in Fiesole, waar Iris opgroeide. In 1924 trouwde zij met markies Antonio Origo en kochten ze samen het landgoed La Foce, een enorm bezit dat 1400 hectare grond omvatte en 57 pachtboerderijen. Het geheel verkeerde in deplorabele staat, maar Iris en haar man slaagden erin om de villa te herstellen, uit te breiden met bijgebouwen en er – behalve een prachtige residentie – een rendabel agrarisch bedrijf van te maken.
Iris Origo
Iris en Antonio dachten in hun gefortuneerde omstandigheden niet alleen aan zichzelf, maar trokken zich ook het lot van de lokale bevolking aan, in het bijzonder van de pachters op het landgoed, die in uiterst primitieve en armoedige omstandigheden leefden. Wij kunnen hier niet gelukkig zijn als de mensen om ons heen niet gelukkig zijn, was hun devies. Niet alleen werden huizen op het landgoed opgeknapt, maar er werd ook veel geïnvesteerd in het verbeteren van de landbouwmethodes en het geschikter maken van de woeste grond voor de landbouw.
Na de aankoop van het landgoed arrangeerden Iris en Antonio de Engelse architect Cecil Pinsent (1884-1963) voor de restauratie van de gebouwen en de aanleg van de tuinen. De giardini werden in etappes gecreëerd tussen 1925 en 1939, in formele Italiaanse stijl. De bedoeling was om een harmonieus samenspel tot stand te brengen tussen de villa, de tuinen en het omringende landschap. Dat was aan de getalenteerde Pinsent wel besteed: de beoogde ‘dialoog’ is perfect geslaagd.
Dit beeld van een slingerende pad, geflankeerd door cipressen, zullen velen herkennen. Het is een van de meest iconische symbolen van Toscane, duizendvoudig terug te vinden op ansichtkaarten en kalenders en in fotoboeken. Op het eerste gezicht lijkt het een willekeurig, spontaan ontstaan boerenweggetje in the middle of nowhere, maar dat is het niet: het is geprogrammeerd als onderdeel of verlengstuk van de tuinen van Villa La Foce, die zich volgens het plan immers moesten ‘voortzetten’ in het omringende landschap. Vanuit de villa gezien is het inderdaad net alsof de heuvel waar het weggetje zich omhoog slingert, integraal onderdeel is van de tuin. Geniaal bedacht.
Weggetje omzoomd met cypressen, La Foce
Iris Origo was een bijzondere vrouw. Niet alleen wist ze met respect voor het verleden en met eigentijds engagement het enorme, verkommerde landgoed nieuw leven in te blazen, maar ze was ook een begenadigd schrijver. Ze heeft maar liefst 13 boeken op haar naam staan. Ik noem er twee, die ook in het Nederlands vertaald en absoluut het lezen waard zijn. In ‘Oorlog in Val d’Orcia’ beschrijft ze de wederwaardigheden op het landgoed ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, toen de villa en de omliggende huizen fungeerden als clandestiene schuilplaats voor kinderen, geallieerde soldaten, ontsnapte krijgsgevangenen en partizanen. Het werk is eigenlijk geschreven als een dagboek, waarmee Iris haar herinneringen wilde meegeven aan haar kinderen.
Misschien wel haar bekendste werk is ‘De koopman van Prato’, een geweldige historische vertelling over leven en werk van Francesco di Marco Datini, een 14e-eeuwse koopman uit Prato. In 1870 vond men, verstopt onder een trap in een huis in Prato, het enorme archief dat de man had bewaard: kasboeken, koopakten, verslagen van zakelijke transacties en meer dan 140.000 brieven. Dit materiaal biedt een unieke inkijk in het alledaagse leven in die tijd.
Website La Foce: Home – La Foce
Honger of dorst? Op ongeveer een kilometer afstand van de villa vind je, nog steeds op het terrein van het landgoed, restaurant Dopolavoro, dat de familie Origo een jaar of tien geleden heeft geopend. Het is gevestigd in een verbouwd lokaal uit 1939, waar vroeger de landarbeiders elkaar troffen na het werk. Vandaar de naam van het restaurant: Dopolavoro. Je kunt er voor de lunch en voor het avondeten terecht, of alleen iets drinken. De keuken is voortreffelijk en gebruikt de eigen olijfolie van La Foce en producten uit de eigen moestuin.
Restaurant Dopolavoro bij La Foce, Toscane
La Foce is via een mooie route te bereiken door vanuit Montepulciano de weg te nemen die naar Chianciano Terme leidt. Na een paar kilometer sla je rechtsaf richting Castelluccio/Monticchiello. Na weer een paar kilometer gaat de geasfalteerde weg over in een strada bianca, die je langs Castelluccio brengt. Castelluccio is geen dorp, maar enkel een kasteel. Het werd in de 14e eeuw gebouwd door de Republiek Siena en was vanaf circa 1400 lange tijd eigendom van (alweer) het Ospedale di Santa Maria della Scala. Het complex was toen als versterkte boerderij in gebruik. Weer later ging het deel uitmaken van het landgoed La Foce.
Voorbij Castelluccio afdalend naar La Foce krijg je een mooi uitzicht op het ‘weggetje met de cipressen’ dat hierboven al ter sprake kwam.
Castelluccio (Pienza) – Wikipedia