De herfst komt eraan. In oktober begint voor Rome een tweede zomer met de Ottobrate Romane. Tijd voor een gita fuori porta, een uitstap buiten de stad, om te genieten van de warme herfstkleuren en van de wijnfestivals die het einde van de druivenoogst vieren.
Roma, la matrona
Rome, de ronde matrona, rust op zeven heuvels, en zoals het iedere belangrijke dame betaamt, wordt ze omringd door een halssnoer van parels. Dat zijn de heuvels van de Castelli Romani, die al eeuwen schitteren met geschiedenis, kunst en gastronomie.
Neem de Via Appia, Via Latina of Via Tuscolana en volg de voetstappen van de antieke Romeinen, van Engelse, Duitse en Franse reizigers, dichters en kunstenaars op weg naar de villa’s en de wijngaarden van de Castelli Romani.
Castelli Romani
De nostalgische liefhebbers van het verleden reizen hier door eeuwen geschiedenis van de campagna romana, tussen bossen en meren, heuvels en diepe valleien.
De patriciërs uit de antiquiteit die wilden ontsnappen uit het toen al chaotische Rome gunden zich hier een prestigieus otium in hun villa’s temidden van de wijngaarden. Lutatius Catulus schreef er gedichten. Cicero discussieerde over filosofie. En Lucullus organiseerde toen al verfijnde diners die in de geschiedenis en de gastronomie van de Castelli Romani zijn gebleven.
De beroemde Renaissancevilla’s die na 1300 verrijzen in Frascati en Grottaferrata en het pauselijk paleis van Castel Gandolfo getuigen van de voorliefde van pausen en Romeinse adel voor de heuvels van het oude Tusculum. En dan luister je naar namen zoals Orsini, Colonna, Aldobrandini, Ruspoli, Torlonia of Borghese.
Grand Tour
Enkele eeuwen later waren het de toeristen van de Grand Tour die verhalen schreven over pittoreske stadjes en wijngaarden, over panorama’s, monumenten, wijnen en landgerechten.
Een wat verwaande Franse toerist, Charles De Brosses, was maar matig verbaasd over de fonteinen van de prachtige Villa Aldobrandini van Frascati. Maar hij herinnerde zich goed een nougat met honing, een voorouder van de typische Pupazze, de zoete popjes van Frascati.
De romantische dichter George Byron kon niet onverschillig blijven bij de intrigante charme van het Meer van Nemi, “genesteld diep in de beboste heuvels waar de wind de eik van zijn wortels scheurt, de oceaan buiten zijn oevers laat stromen en zijn schuim naar de hemel brengt”.
Goethe dwaalde er door de heuvels en genoot van het grenzeloze panorama: “Beneden zie je Rome, verder weg de zee en rechts de bergen van Tivoli. Net zoals de oude Romeinen die hier hun villa’s hadden hebben nu de rijke liefhebbers van weelde al honderd jaar de mooiste plekjes in de omgeving ontdekt.”.
En zoals iedere intellectueel in die tijd reisde ook de Franse schrijfster George Sand naar Italië. Op zoek naar rust en inspiratie vluchtte ze weg in de groene natuur van Frascati die ze herinnert in De tuinen in Italië als “een plaats met een schoonheid die geen enkel verhaal kan verwoorden”.
Gita fuori porta
Dacht je dat alleen intellectuelen of rijke Romeinen naar de Castelli komen?
Nee hoor. In de jaren 1900, wanneer de wijnkarretjes door de smalle steegjes van de stadjes trokken, maakten hongerige Romeinen zondagse uitstappen op de groene heuvels van Tusculum onder de pergola’s van de wijnranken, voor een picknick met de wijn van de Castelli met pane en porchetta of voor een gustoso pranzo in een van de vele fraschette met een spaghetti alla carbonara of een Fraschetaanse kip met olijven.
In de Romeinse populaire cultuur zijn de Castelli Romani synoniem van goed leven, gezond eten en momenten van vreugde en luchtigheid. Elk kasteel heeft zijn eten en wijn: zo heb je de wijnkoeken van Frascati, de wijn van Marino en Albano, de aardbeien van Nemi, het brood van Genzano, de porchetta van Ariccia.
Zelfs vandaag de dag trekken honderden Romeinen tijdens het weekend naar de kastelen op zoek naar “wijn en lekker eten”, een klassieke combinatie die wordt aangeboden door de talrijke fraschette die aanwezig zijn in de Castelli Romani. De fraschetta, aangeduid door een bundel takken met trossen druiven op de gevel, was tot nog niet zolang geleden een eenvoudige, rustieke omgeving, zonder keuken, waar de klant een glas wijn kwam drinken en eten van thuis meebracht. Nu is de fraschetta een populair restaurant. Je eet er de lekkerste plaatselijke gerechten met natuurlijk de wijn van de Castelli.
Dolce vita
In de jaren 50 verbleven heel wat acteurs zelfs liever in de Castelli dan in de Eeuwige stad en gaven zich aan de Dolce vita in wat ze het Italiaanse Beverly Hills doopten. Sofia Loren en Carlo Ponti woonden in een 18de eeuwse villa in Marino, Anthony Quinn in Ariccia, Gian Maria Volontè en Virna Lisi in Velletri.
Twijfel je nog?
Cover Wijn van Clemens
Laat je inspireren door De wijn van Clemens die in deze streek een boeiende reis heeft uitgestippeld tussen cultuur en culinaire hoogstandjes, tussen monumenten en trattorie. Bij een glas wijn wordt een verlangen, een project, een complot of een liefdesverhaal geboren. Wandel in de sporen van een Belgische en een Italiaanse kok, ontdek het mysterie van een Frascati wijn en je zult de mooie stadjes van de Castelli Romani nooit meer vergeten.
Lees hier meer over “De wijn van Clemens” en auteur D.J.Bruggeman